تحليل عدم تعادل فضايي خدمات اقتصادي، اجتماعي شهرستان‌هاي استان زنجان

Analysis of spatial inequality of economic services, social and cultural cities of Zanjan province

روند تحولات اقتصادي، اجتماعي دهه‌هاي اخير و گوناگوني بستر جغرافيايي؛ به شكل‌گيري نوعي خاص از نظام فضايي استقرار‌گاه‌هاي انساني منجر شده است. عدم تعادل ميان مراكز روستايي و شهري در زمينه‌هاي مختلف توسعه، موجب برهم خوردن نظم فضايي سكونتگاه‌ها از يك سو و رشد شتابان و بي‌رويه بعضي از شهرهاي درجه اول گرديده است. نمونه آن، نامتعادل بودن ساختار فضايي استان زنجان است. قطبي شدن جمعيت آن در شهرستان زنجان، تمركز انواع فعاليت‌هاي اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي در شهر زنجان، باعث برهم خوردن سلسله مراتب منطقي و منظم در مرتبه و اندازه سكونتگاه‌ها گرديده است. اين پژوهش بر آن است تا با روش توصيفي – تحليلي، با استفاده از روش اسنادي و آماري و بهره‌گيري از مدل گاتمن اسكالوگرام، به تحليل عدم تعادل فضايي خدمات اقتصادي، اجتماعي بپردازد. نتايج پژوهش نشان مي‌دهد كه شهرستان‌هاي ايجرود، خدابنده، طارم و ماهنشان به طور كلي، از مدار توسعه استان زنجان فاصله دارند و لازم است كه در برنامه‌ريزي‌ها در اولويت قرار گيرند.

Economic and social developments in recent decades and the diversity in geographical setting, has led to the formation of a distinctive type of spatial organization in human settlement. Imbalance between rural and urban centers in various development fields has disturbed the spatial order of human settlements and has accelerated polarized and unprecedented growth in some of the first class cities. Zanjan Province in Iran is studied as a prime example of this type of urban growth. Polarization of the population in the city of Zanjan, concentration of economic, social and cultural activities in Zanjan, has disturbed the natural hierarchy in rank and size of settlements. This descriptive – analytical research by using official published data and statistics and by employing Guttman Scalogram model, has analyzed the spatial inequality in provision and delivery of economic, social, and cultural services in Zanjan province. Research results show that, cities of Ijrood, Tarom and Mahneshan generally lag behind city of Zanjan in terms of social, economic and cultural developments and in planning for the future it is necessary to give priority to these cities.