نظريه «استفاده و رضامندي» از ديدگاه قرآن كريم بررسي كاركردي

The Theory of "Use and Satisfaction" from the View of the Holy Quran; an Applied Study

سخن اصلي نظريه «استفاده و رضامندي» اين است كه رسانه‌ها قدرت تاثيرگذاري اندكي بر مخاطب دارند و در مقابل، اين مخاطبان هستند كه ميل و نياز خود را بر رسانه‌ها تحميل كرده، بر سياست‌گذاري آنها تاثير مي‌گذارند. از ديد اين نظريه، رسانه بايد مخاطب‌محور باشد؛ يعني بايد تلاش خود را تنها در جهت تامين اميال مخاطبان خود يا همان جلب لذت و دفع الم مصروف دارد تا بتواند به تعداد بيشتري از مخاطبان دست يابد. به‌زعم پردازندگان اين نظريه، سخن مزبور با برخي از آموزه‌هاي صريح قرآن كريم تقابل دارد. قرآن كريم اميال طبيعي ازجمله ميل به لذت در انسان را نه‌تنها انكار يا محكوم نمي‌كند، بلكه يك سلسله از تعاليم خود را بر آنها مبتني ساخته است. از ديد قرآن كريم، نيازهاي واقعي انسان نيازهايي است كه ارضاي آنها موجب فعليت‌يابي استعدادهاي فطري انسان مي‌شود. در مقابل، انديشه غيرديني، نيازهاي غريزي و حيواني را در انسان نياز اصيل تلقّي كرده و قاعدتاً رسانه را ملزم به تامين آنها مي‌داند. از نظر قرآن كريم، فقط ارضاي نيازهاي واقعي مي‌تواند انسان را به هدف نهايي خلقت نزديك كند. ازاين‌رو، يك رسانه مطلوب با معيار ديني، بايد به نياز، مصلحت و خواسته‌هاي معقول مخاطب توجه كند. در اين نوشتار، سعي شده تا با عطف توجه به محتواي اين نظريه، ديدگاه قرآن در خصوص نيازهاي انسان و نحوه مواجهه با آنها تشريح گردد.

The main idea of the theory of "use and satisfaction" is that the media has little ability to influence the audiences and it is the audience who imposes their needs and desires on the media and affect its process of decision-making. According to this theory, media should be audience-oriented. This means that the main concern of is to satisfy the audienceʹs desires, that is, bringing pleasure to them and easing their pain in order to attract more audience. The theorists of this theory claim that this view contradicts some explicit Quranic teachings. The holy Quran does not ignore manʹs natural inclinations including his inclination for pleasure; moreover, some of its teachings are based on them. From the Quranic perspective, manʹs real needs are those needs whose satisfaction contributes to harnessing his natural talents. Conversely, secularists regard manʹs animal and instinctive needs to be real, so they demand form media to meet them,. According to the holy Quran, however, it is only by meeting manʹs real needs that people can be brought nearer to the ultimate aim of creation. Therefore, an ideal media which adopts a religious criterion should take into consideration audienceʹs rational needs, interests and desires. Taking into consideration the main theme of the aforementioned theory, the present paper tries to elucidate the view of the Quran on manʹs needs and way of meeting them.