الگوي بومي سنجش دين‌داري

"Empirical Assessment by Proposing a Native Model for Religiosity

اين مقاله در پي ارايه الگويي مبتني بر منابع اسلامي به‌منظور سنجش دين‌داري در بين مسلمانان است. در دهه‌هاي اخير، تحقيقاتي در خصوص سنجش تجربي وضعيت دين‌داري در ايران انجام شده، اما عمده‌ترين كاستي آنها عدم تلاش براي طراحي الگوي بومي سنجش دين‌داري و استفاده از الگوهاي غربي و مسيحي است. البته در اين زمينه، برخي تلاش‌ها براي طراحي يا كاربست الگوهاي بومي از سوي بعضي محققان صورت گرفته، ولي اين تلاش‌ها نيز چندان قرين توفيق نبوده است. با اذعان به سابقه بيش از پنجاه ساله مطالعات تجربي و ميدانيِ انواع، ميزان و تغييرات دين‌داري، با ذكر گونه‌شناسي هيل و هود از انواع مقياس‌هاي غربي سنجش دين‌داري، مهم‌ترين انتقادات مربوط به مقياس‌هاي مزبور مطرح شده است. سپس برخي از الگوهاي داخلي سنجش دين‌داري معرفي و نقد گرديد و در پايان نيز با بهر‌ه‌گيري از منابع اسلامي، الگويي بومي براي سنجش تجربي دين‌داري پيشنهاد شده است.

The present paper seeks to propose a model based on Islamic sources for assessing religiosity among Muslims. In recent decades, researchers have conducted some research projects on empirical assessment of the conditions of religiosity in Iran. However, these projects have some defects, the most important of which are: no attempts were made to propose a native model for assessing religiosity and using western and Christian models instead. No doubt, some researchers have tried to develop and apply some native models, but these attempts were not very successful. Admitting that for more than fifty years empirical and field studies were made on the kinds, scale and changes of religiosity, and pointing to Hill and Hoodʹs typology of the kinds of western scales for assessing religiosity, the present paper discusses the most important criticisms directed against these scales. Then it casts light on and criticizes some of the native models for assessing religiosity. Finally, it proposes a native model for empirical assessment of religiosity based on Islamic sources.