شناسايي اكوتيپ‌هاي بلندمازو براساس ويژگي‌‌هاي ريخت‌شناختي برگ و ميوه در جنگل‌‌هاي استان گيلان

Quercus castaneifolia ecotyping on the basis of effective ecological factors on leaf and fruit morphological characteristics in the forests of Guilan province (N Iran)

جنس بلوط يكي از مهم‌ترين جنس‌هاي تيره راش مي‌باشد كه از نظر اكولوژيكي و اقتصادي از اهميت زيادي برخوردار است. بلندمازو بومي شمال ايران و از عناصر مهم جنگل‌هاي خزري محسوب مي‌شود كه جمعيت‌هاي مركب اين گونه 5/6 درصد از اين جنگل‌ها را تشكيل مي‌دهند. اين مطالعه، به منظور شناخت حالت‌هاي مختلف بروز صفات كيفي و كمي برگ و ميوه بلندمازو و تاثير خصوصيات اكولوژيكي بر اين صفات در زيستگاه‌هاي مختلف جنگل‌هاي استان گيلان انجام شد. بدين منظور، در مناطق جنگلي استان، هشت زيستگاه با تنوعي از شرايط اكولوژيكي انتخاب شد و در هر زيستگاه داده‌هاي مورد نظر با استقرار تصادفي 5-3 كوادرات 10 × 10 متر برداشت گرديد. در مجموع، 970 نمونه برگ و 880 نمونه ميوه از 180 پايه درخت جمع‌آوري شد. سپس 10 صفت برگ (شش صفت كمي و چهار صفت كيفي) و نُه صفت ميوه (هفت صفت كمي و دو صفت كيفي) به همراه خصوصيات اكولوژيكي (اقليمي، توپوگرافي و خاكي) هر زيستگاه اندازه‌گيري و ثبت شد. داده‌هاي به دست آمده با استفاده از نرم‌افزارهايSAS ver. 9 ، ver. 16 SPSS و ver. 2 NTSYS-pc مورد تجزيه و تحليل قرار گرفتند. نتايج نشان داد كه تغيير شرايط اكولوژيكي در زيستگاه‌هاي مختلف منجر به بروز اشكال مختلف صفات ريخت‌شناختي برگ و ميوه از نظر كمي و كيفي خواهد شد، به طوري كه مي‌توان جمعيت‌هاي حاضر در زيستگاه‌هاي مورد مطالعه را به عنوان اكوتيپ‌هاي مجزا در نظر گرفت.

The Oak genus (Quercus L.) is one of the most important genera of beach family (Fagaceae) that has ecological and economical importance. Chestnutleaf oak (Quercus castaneifolia C.A. Mey.) is native to Iran and distributed in Hyrcanian forests. Pure and mixed stands of this taxon have covered about 6.5 % of Hyrcanian forests. This study was undertaken to evaluate the effects of ecological factors on the morphological characteristics of Q. castaneifolia leaves and fruits in various habitats of forests of Guilan province. Thus, eight habitats (ecotypes) with variable ecological conditions in the forested areas of Guilan province were selected and in each ecotype 3-5 100 m2 plots were established. 970 leaf and 880 fruit samples were collected from 180 trees. In addition to measuring and recording ecological factors (climate, topographic and edafic factors) of each habitat, 10 leaf morphological characters (six quantitative and four qualitative traits) and nine fruit characters (five quantitative and two qualitative traits) were also recorded. Finally, the raw data were analyzed by SAS, SPSS and NTYSYS softwares. The results showed that ecological conditions in different regions lead to different qualitative and quantitative morphological traits of leaves and fruits, so that the habitats can be considered as distinct ecotypes.