چكيده فارسي :
طي مطالعه قارچ‌هاي اكتوميكوريز بولت در ايران، نمونه‌اي متعلق به جنس Strobilomyces جمع‌آوري و براساس منابع تخصصي از جمله Knudsen & Vesterholt (2008)، تحت عنوان Strobilomyces strobilaceus (Scop.) Berk. شناسايي گرديد. مشخصات مورفولوژيكي قارچ به شرح زير است:
كلاهك گوشتي، درشت، زمخت و خشك، در ابتدا نيم‌كروي تا محدب و در نهايت كاملا صاف ديده مي‌شود. قطر كلاهك 15-5 سانتي‌متر، به رنگ قهوه‌اي روشن، قهوه‌اي خاكستري تا خاكستري بوده و سطح آن با پوششي از كرك‌ها، فلس‌ها و زوايد درشت پوشيده شده است. رنگ زوايد و فلس‌ها معمولا تيره‌تر از سطح كلاهك مي‌باشد. حاشيه كلاهك نيز به وسيله پوششي از فلس‌هاي درشت كه از لبه كلاهك آويزان شده‌اند پوشيده شده است. وجود پوشش وسيعي از فلس‌هاي درشت و تيره‌رنگ نماي خاصي به اين قارچ داده كه به راحتي از ساير قارچ‌هاي بولت قابل تمايز است. اين فلس‌ها در واقع بقاياي پرده (velar remnant) مي‌باشند (شكل 1). لوله‌هاي زايا به شكل استوانه‌هايي با سطح مقطع زاويه‌دار بوده و منافذ درشت مي‌باشد. سطح منافذ در ابتدا سفيدرنگ، سپس خاكستري، خاكستري قهوه‌اي تا سياه بوده و در اثر تماس يا برش به رنگ قهوه‌اي قرمز تغيير رنگ مي‌دهد. پايه گوشتي و سفت،
به طول 10-5 سانتي‌متر و به قطر 2-1 سانتي‌متر، استوانه‌اي، در مواردي با خميدگي و بدون تورم در انتها مي‌باشد. پايه معمولا همرنگ كلاهك بوده و سطح آن به وسيله پوششي از زوايد كركي يا مويي پوشيده شده است. منافذ رشد محدودي روي پايه داشته (adnate) و يا در مواردي با رشد بيشتر روي پايه يا دكورنت (decurrent) مي‌باشند. بافت گوشتي كلاهك و پايه قارچ نيز در ابتدا سفيد رنگ بوده سپس به زرد نارنجي تا صورتي تيره متمايل مي‌گردد. در اثر برش يا خراش رنگ گوشت تيره‌تر مي‌گردد. بازيديوم‌ها بيضوي تا گرزي شكل و كشيده و با چهار استريگما مي‌باشند. كيلوسيستيديوم‌ها (cheilocystidia) و پليوروسيستيديوم‌ها (pleurocystidia) دوكي شكل هستند. بازيديوسپورها تقريبا كروي مي‌باشند. سطح بازيديوسپورها به طور مشخص مشبك (reticulate) بوده و اندازه آن‌ها 10-8 × 15-10 ميكرومتر مي‌باشد. رنگ بازيديوسپورها در زير ميكروسكوپ و درون آب مقطر، قهوه‌اي روشن و رنگ نقش اسپوري قارچ قهوه‌اي تيره مي‌باشد. ريسه‌هاي تراماي هيمنوفور داراي قوس اتصال در محل ديواره عرضي مي‌باشد.
نمونه بررسي شده: استان گيلان، سياهكل به ديلمان، روي خاك (درون حفره‌اي عميق در طوقه يك درخت راش)، 770 متر، 24/7/1387، آصف و ترابي (IRAN 13629 F).
اين نخستين گزارش از گونه‌اي از جنس Strobilomyces در ايران مي‌باشد. اين قارچ، به دليل مشخصات ويژه مورفولوژيكي، از جمله رنگ و شكل كلي بازيديوكارپ و وجود فلس‌هاي بسيار درشت و آويزان به عنوان يك قارچ منحصر به فرد در ميان قارچ‌هاي بولت مطرح است. همچنين، عليرغم گستره جغرافيايي وسيع در سطح دنيا، در اغلب موارد به عنوان يك قارچ كمياب معرفي شده و در ليست گونه‌هاي در معرض خطر (red list) قرار گرفته است (Ing 1993). مشاهده اين گونه براي نخستين بار در ايران با توجه به انقراض يا در معرض انقراض بودن آن در اغلب مناطق رشد قارچ بويژه در اروپا، از اهميت خاصي برخوردار است. براساس ويژگي‌هاي منحصر به فرد مورفولوژيكي، اعضاي اين جنس تا مدت‌ها در تيره مستقلي تحت عنوان Strobilomycetaceae قرار مي‌گرفتند، اما برپايه تحقيقات اخير، اين جنس در تيره Boletaceae قرار داده شده است (Binder & Hibbet 2006).
چكيده لاتين :
In the framework of collection and identification of bolete fungi of Iran, one specimen from the genus Strobilomyces was collected and identified as Strobilomyces strobilaceus (Scop.) Berk., based on Knudsen & Vesterholt (2008). Morphological characteristics of specimen were as follows:
Pileus 5.0–15 cm, fleshy, convex, becoming broadly convex, dry, covered with coarse, large, fibrous, wooly scales on a whitish, grayish to grey-brown back colour. Margin with hanging remnants of partial veil. Pore surface whitish, soon becoming gray and finally black, bruising reddish brown, pores angular, adnate to subdecurrent. Stipe
5–10 cm long, 1–2 cm thick, solid, more or less equal, sometimes slightly curved, grayish to blackish, shaggy, solid. Spores 10–15 × 8–10 µm, subglobose, reticulated, brown. Spore print dark brown (Fig. 1).
Material examined: Iran, Gilan province, Siahkal to Deilaman, 770 m, on soil (in the hole on collar of Fagus sp.), 15.10.2008, Asef & Torabi (IRAN 13629 F).
This is the first report of a fungus belonging to genus Strobilomyces in Iran. S. strobilaceus is a rare fungus in the world and considered as near threatened, endangered or extinct in different countries (Ing 1993). Collecting such an endangered species in northern Iran is a valuable finding.
Based on unique morphological characteristics, members of the genus Strobilomyces had been placed in the family Strobilomyceteceae, but result of recent studies moved them to the family Boletaceae (Binder & Hibbet 2006).
