مردم‌نگاري معناشناختي از الگوي فرهنگي «آبرو»معاني، مصاديق و كاركردها

Ethno-semantics of “Face” (Āberū) Cultural Pattern: The Meanings, Samples and Functions

شناخت فرهنگ و عناصر فرهنگي از عومل مهم شناخت رفتار‌ها، ذهنيت‌ها و روابط اجتماعي افراد است. هدف مقاله پيش رو، درك معاني گوناگون يك مفهوم فرهنگي مهم در ايران، «آبرو»، است. اين مفهوم به دليل كاربرد زياد به كليشه تبديل شده و كمتر كسي از معناي دقيق آن آگاه است. با اين حال، تاثير آن در شكل‌دهي رفتار‌ها و روابط اجتماعي افراد در ايران فراوان است؛ از اين‌رو، تحقيق درباره آن ضروري به نظر مي‌رسد. در اين مقاله معاني مختلف آبرو با استناد به اظهارات مردم و بعضي رفتار‌ها و روابط آنها كه با مراجعه به اين مفهوم توجيه مي‌شود، ارايه شده است. براي اين كار از روش تحقيق كيفي، به طور عام، و از مردم‌نگاري معناشناختي، به طور خاص، استفاده شده است. معاني مختلف مفهوم آبرو با مراجعه به كاركرد آن در مصاديق رفتاري، ملاحظه و سازماندهي شده‌ است. در نهايت، سه مقوله‌ اصلي اين مفهوم با عناوين زير به ‌دست آمده‌اند: الف: مقوله «حفظ آبرو» به معناي رعايت هنجار‌هاي اجتماعي و همگامي با عرف جامعه. ب: مقوله «كسب آبرو» به معناي كسب اعتبار و حيثيت اجتماعي و گرفتن تاييد و تصويب اجتماعي. ج: مقوله «آبرومندي» به معناي داشتن اصول اعتقادي محكم و پايبندي به اخلاقيات قوي در زندگي. اين مقولات با ارايه مصاديق برگرفته از اظهارات مصاحبه‌شوندگان (اطلاع‌دهندگان) به نمايش گذاشته شده‌اند و هر كدام از معاني با مراجعه به چارچوب‌هاي نظري در جامعه‌شناسي، مورد بحث قرار گرفته‌اند. در بخش پاياني، در تجزيه و تحليل يافته‌ها، به ساير استنباط‌هاي نظري، فرهنگي و اجتماعيِ مفهوم آبرو در ايران پرداخته شده است.

Understanding people and their social relationships require an understanding of culture in general and cultural elements in particular. Therefore in this article an important concept is taken from Iranian culture and its different meanings were investigated. The concept chosen is “?ber?” which roughly means “face”. It is used as a justification for many behaviors and social relationships in Iran. Yet not many are capable of defining it. For this reason, the present project is undertaken to decipher the meanings of the term hidden in the everyday cliché. The fieldwork revealed the following three different meanings of the term: A: Category “hefz-e ?ber?” roughly means “keeping the face” that indicates compliance with norms of the society; B: Category “kasb-e ?ber?” roughly means “gaining the face” that indicates gaining the social approval and being accepted. C: Category “?ber?mandi” roughly means “having the face” that indicates “having principle” and being a man of integrity and morality. Instances have been taken from the interviews and other observations that were used to demonstrate the concept of ?ber? in its three different meanings. In addition, the theoretical and socio-cultural implications of the findings are discussed in the paper.