قاچاق عضو در اسناد بين‌المللي و حقوق داخلي

Smuggling of Organs in International Documents and Domestic Law

پديده قاچاق عضو، مغاير با كرامت انساني و موجب تضعيف جريان اهداي نوع‌دوستانه عضو است. از اين رو، در سطح جهاني ضمن چند سند بين‌المللي و منطقه‌اي براي مبارزه با آن، دو راهبرد پيش‌بيني شده است: اول منع تجارت و كسب منفعت با اعضاي بدن انسان و دوم جرم‌انگاري قاچاق عضو و تعقيب مرتكبان آن. با توجه به نياز روزافزون برخي بيماران به پيوند كليه در ايران، براي تامين كليه پيوندي، سازوكار پرداخت «هديه ايثار» به اهداكنندگان پيش‌بيني شده است، اما چگونگي اجراي اين تدبير توسط دولت و پرداخت پاداش، از آن رو كه شايبه سوداگري عضو را موجب شده، نيازمند اصلاح است. نياز به عضو پيوندي، تهيدستي برخي افرادِ دهنده عضو، مجوز فقهي خريد و فروش عضو، ضعف قوانين و...، دستاويز مناسبي را براي واسطه‌گران فراهم كرده تا براي كسب سود به قاچاق عضو و به ويژه كليه اقدام كنند، در حالي كه در نظام حقوقي ايران عنوان مجرمانه سوداگري و قاچاق عضو پيش‌بيني نشده است. براي رفع اين كاستي، پيشنهاد اين مقاله جرم‌انگاري سوداگري و قاچاق عضو توسط نهاد قانون‌گذاري كشور و تعيين پاسخ‌ها و واكنش‌هاي مناسب براي مرتكبان آن به ويژه كاركنان پزشكي است. بديهي است مبارزه واقعي با اين پديده نيازمند تامين عضو براي بيماران از طريق اهداي نوع‌دوستانه و تحت نظارت مراجع صلاحيت‌دارِ بهداشتي است كه انجام اين مهم مي‌تواند با تشكيل «سازمان ملّي پيوند عضو» سامان يابد.

The trafficking of human organs is incompatible with the human dignity and undermines the altruistic organ donation. So, globally, two strategies have been considered for combating it in several international and regional documents: the first is prohibition of trade and gaining profit through human organs and the second is the criminalization of trafficking of organs and prosecution of the perpetrators. Due to the increasing need of some patients to the kidney transplant, its providing through donation has been considered in Iran, but how to implement this policy by the government needs verifying, due to it may lead to organs trade. Need for organ transplant, the poverty of some organ donor, juridical permission of dealing organs, weakness of rules, and… have provided a good excuse for dealers to take action to smuggle organ and especially kidney, while it has not been foreseen the trafficking and smuggling of the organs as criminal in the Iranian legal system. Rectifying these shortcomings, this paper proposes that this trade and smuggling to be considered as criminal by the legislators and appropriate responses for the perpetrators, especially for the medical personnel be determined. It is evident that the real struggle with this phenomenon requires altruistic donation of organ donors for patients under the supervision of the health authorities and it can be done by establishing a national organization of organ transplant. Key words: Organ trafficking, Organ trade prohibition, Criminalization, Dealing organ, Organ transplant.