تحليل و نقد حركت ديالكتيكي هگل و ماترياليسم ديالكتيك با تاكيد بر آراي شهيد مطهري

Analysis and Criticism of the Hegelian Dialectic and Dialectical Materialism with an Emphasis upon Shahid Mutahhari’s Thoughts

هگل و صدرالمتالهين، هر دو حركت را در كل طبيعت تعميم داده‌اند؛ اما دقت در اين نتيجه واحد و مقدمات آن، حاكي از اختلاف عمده اين دو فيلسوف در مسيله حركت است. صدرالمتالهين بر مبناي اصول حكمت متعاليه تحولات عمده‌اي را در بحث حركت ايجاد كرد و بيشترين سهم در اين تحولات، مربوط به اصل «اصالت وجود» است. هگل نيز با مباني خاص خود به بحث حركت پرداخته و در اين زمينه آراي جديدي ارايه داده است. ماركسيست‌ها با اَخذ برخي از اصول هگل و در آميختن آنها با نظرات فويرباخ، قرايت جديدي از حركت مطرح ساختند. شهيد مطهري نيز از رهگذر تحليل و نقد ماركسيست‌ها به بحث تطبيقي حركت در فلسفه اسلامي و غربي پرداخت. اين نوشتار كه با رويكردي انتقادي به حركت ديالكتيكي هگل و ماترياليسم ديالكتيك پرداخته است، از سه بخش تشكيل مي‌گردد: بخش اول حركت ديالكتيكي هگل، بخش دوم ماترياليسم ديالكتيك و در قسمت سوم نقد دو بخش اول و دوم براساس انديشه‌هاي استاد شهيد مطهري، بررسي شده است. گفتني است كه استاد مطهري به مقتضاي هر بحثي به تحليل و نقد پرداخته است، به همين دليل مباحث فوق در آثار استاد سير منظم و منسجمي ندارد. در اين مقاله سعي شده است كه آراي ايشان به نحو منظم و منسجم استخراج و تنظيم شود.

Hegel and Mulla Sadra have both extended the motion within the whole nature; however, closer examination of this single conclusion and its premises indicates major disagreement of the two philosophers over the question of motion. Based on principles of the Transcendent Wisdom (al-Iikmat al-muta??liya), Mulla Sadra made major transformations in the discussion of motion, and in this process the principality or existence (a??lat al-wuj?d) had the most substantial part. On the basis of his own essentials, Hegel too has dealt with the motion presenting some new ideas. Taking some principles of Hegel and mixing them with Feuerbach’s views, Marxists introduced a new reading of the motion. Through analyzing and criticizing Marxists, Shah?d MuOahhar? also undertook a comparative study of motion in Islamic and western philosophies. This article, which has a critical approach to the Hegelian dialectical motion as well as that of dialectical materialism, consists of three parts: part I, dialectical motion of Hegel; part II, dialectical materialism; and part III, a critique of parts I and II on the basis of Shah?d MuOahhar?’s thoughts. It should be noted that Shah?d MuOahhar? makes his own analysis and criticism on various occasions; that is why such discussions have no systematic itinerary in MuOahhar?’s works. It is attempted in this article to extract and organize his views in a systematic manner.