بررسي جايگاه عليت و لوازم آن از نظر دو فيلسوف عقلگرا: ابن‌سينا و دكارت

A Survey of the status of Causality and Its Implications from Viewpoints of Two Rationalist Philosophers: Ibn Sina and Descartes

مسيله عليت، يكي از مسايل مهم فلسفه است و انتظار مي‌رود حداقل هر فيلسوف عقلگرايي به آن معتقد و پايبند باشد. هدف اين نوشتار، بررسي جايگاه عليت از نظر دو فيلسوف عقلگرا، ابن‌سينا و دكارت است. مقاله حاضر، ابتدا به چگونگي پيشبرد مسيله عليت در آثار هر يك از اين دو فيلسوف بزرگ مي‌پردازد؛ به اين صورت كه بيان مي‌دارد ابن‌سينا و دكارت، هر دو معتقد به اصل عليت هستند و آن‌را مي‌پذيرند؛ بنابراين انتظار مي‌رود كه به لوازم اين اصل (ضرورت و سنخيت) نيز معتقد باشند و سپس به بيان اين مسيله مي‌پردازد كه "آيا اين دو فيلسوف در روند بحث عليت هم عملا به لوازم آن معتقدند؟" در نهايت با پيگيري بحث، به اين نتيجه مي‌رسد كه ابن سينا هم معتقد به اصل عليت و هم لوازم آن، يعني ضرورت و سنخيت است؛ اما دكارت، كه بنيانگذار فلسفه جديد در غرب است، با طرح اراده و مشيت الهي، در واقع مقدمات زير سوال بردن لوازم مهم عليت، يعني ضرورت و سنخيت و در نتيجه اصل عليت را فراهم مي‌كند. بنابراين دكارت، در مباني اعتقاد خود به عليت، عقايدي غير از ابن‌سينا دارد كه پايبندي او به نتايج و لوازم عليت را مورد ترديد قرار مي‌دهد.

Causality is one of the central issues in philosophy and at least each rationalist philosopher is expected to be adhering to it. The aim of this article is to examine the status of causality from Viewpoints of two rationalist philosophers, Ibn S?n? and Descartes. First, it deals with the fact that how causality developed in works of each of these two great philosophers showing that both Ibn S?n? and Descartes have accepted it. So, they are supposed to believe in its implications (i.e. necessity and cognation) too. Then, it sets out to explain whether they are actually committed to its implications in the process of dealing with it. Ultimately, the contributor comes to the conclusion that Ibn S?n? is committed to both the principle of causality and its implications, namely necessity and cognation; but Descartes, who is the founder of modern western philosophy is in fact paving the way for questioning important consequences of causality, that is, necessity and cognation and as a result, the principle of causality through presenting the divine will and the providence. Thus, in his conception of causality Descartes has some opinions other than Ibn S?n?, which cast doubt on his adherence to the consequences of causality.