بررسي تطبيقي نقش قاب‌هاي خشتي فرش‌هاي مناطق استان چهارمحال و بختياري

A Comparative Study of Kheshti Rugs Motifs in Regions of Chaharmahal and Bakhtiari Province

فرش‌هاي روستايي ايران منابع مهمي براي مطالعه هنر و فرهنگ روستايي ايران به شمار مي‌روند. كاربرد نقوش و رنگ‌هاي به‌كاررفته در اين فرش‌ها بازتاب فرهنگ، آداب و رسوم، هنر و تجربه زيست مردم منطقه است. حضور وجوه مشترك در نقوش به‌كاررفته در قاب‌هاي فرش‌هاي خشتي و رنگ آن‌ها حاكي از روح حاكم بر اين آثار، تحت تاثير معاشرت با طبيعت است. در اين فرش‌هاي خشتي، تفاوت‌هايي از لحاظ ظاهري و تكنيكي وجود دارد كه براي تشخيص بهتر فرش‌هاي خشتي مناطق مختلف استان چهارمحال و بختياري از يكديگر لازم است نقوش داخل قاب‌ها از لحاظ تجسمي بررسي شود. هدف اين مقاله،شناخت هرچه بهتر نقوش فرش‌هاي خشتي، توصيف و طبقه‌بندي اين نقوش و افزايش توان تشخيص فرش‌هاي روستا‌هاي اين منطقه است و همچنين علاوه بر اينكه به حوزه‌هاي نظري تك تك نقوش مي‌پردازيم به حوزه‌هاي تجسمي مثل رنگ، اندازه، انتزاعي‌شدن يا ساده‌شدن نقوش نيز پرداخته مي‌شود. در اين ميان، پاسخ به سيوالات زير مدنظر بوده است: ?.بيشترين نقوش به‌كاررفته در فرش‌هاي خشتي مناطق مختلف اين استان چيست؟ ?.چه تفاوت‌هايي بين نقوش فرش‌هاي اين مناطق وجود دارد؟ در اين پژوهش كه به روش ميداني و كتابخانه‌اي صورت گرفته و شيوه تجزيه و تحليل اطلاعات آن به روش مقايسه‌اي است براساس كتب، اسناد و مدارك موجود نقوش فرش‌هاي خشتي مناطق مختلف استان چهارمحال و بختياري مورد بررسي قرار گرفته است و سپس به بررسي تطبيقي نقوش فرش‌هاي مناطق اين استان و مقايسه آن‌ها با يكديگر پرداخته شده است. نقوش در قالي‌هاي خشتي داراي تنوع زيادي است و بسته به سليقه بافندگان نقوش خشت‌ها تغيير مي‌كند، ولي به طور كلي موضوع متن اين خشت‌ها بيشتر نقوش گياهي، درختي بوده و كمتر از پرندگان و چهارپايان استفاده شده است. نقوش به‌كاررفته در قالي‌هاي خشتي در ابتدا در روستا‌هاي سامان، فرخشهر، شلمزار، سفيددشت و اردل به‌صورت تجريدي به‌ كار رفته و در قالي‌هاي چالشتر و شهركرد طبيعي‌تر نمايان شده است.

Iranian rural carpets are major sources for the study of Iranian rural art and culture. Applications of motifs and colors of these carpets reflect the culture, customs, art and lived experience of the local people. The presence of common aspects in frames of Kheshti rugs and their colors, indicate the presiding spirit of the works, inspired by their interaction with nature. There are differences in both the appearance and technique thus to better recognize the Kheshti rugs of different regions of Chaharmahal and Bakhtiari province it is essential to study the visual characteristics of motifs within the frames. The aim of this paper is to better recognize the Kheshti rugs’ motifs, describing and categorizing these motifs, and increasing the knowledge to distinguish the rugs coming from these regions and also besides exploring each and every motif theoretically, the visual components, color, size, abstraction or simplification of motifs, etc have been taken into account. The following questions have been focused on: 1. What are the most frequent motifs in kheshti carpets coming from the different areas of the province? 2. What are the differences between the rug motifs of these areas? Drawing on published material and field research, the method in this article is comparatively analyzing documents, books and the Kheshti rugs’ motifs from different areas of Chaharmahal and Bakhtiari province leading to a comparative study of the Kheshti rugs’ motifs from different regions of the province. Kheshti rugs’ motifs vary greatly and change depending on the weavers’ taste, but the general theme and motifs within the frames mostly involve vegetation and trees while birds and beasts are less frequently depicted. Kheshti rug motifs coming from the villages of Saman, Farrokhshahr, shalamzar, Sefieddasht and Ardal are abstracted but in Chalshotor and Shahrekord rugs are more realistic.