كيفيت علوفه گونه‌هاي مهم مرتعي در منطقه استپ مركزي ايران (مطالعه موردي: مراتع ندوشن استان يزد)

Determination of nutritive values of important range species in steppe region of central Iran (Case study: Nodoushan rangelands, Yazd province)

به‌منظور تعيين ارزش غذايي گونه‌هاي مهم در مراتع استپي يزد، هفت گونه: Stipa arabica, scarila orientalis ،Poa bulbosa، Tragopogon jezdianuse ، Eurotia ceratoides ،Artemisia sieberi و Astragalus microphysa كه مهم در چراي دام و از عناصر اصلي تيپ‌هاي گياهي منطقه را تشكيل مي‌دادند، در سه دوره زماني فصل چرا (اواسط ارديبهشت، انتهاي خرداد و اواسط مردادماه) با 3 تا 5 تكرار و در هر تكرار از 3 پايه از گونه مورد نظر، جمع‌آوري و شاخصهاي مهم كيفيت علوفه آنها با روشهاي AOAC اندازه‌گيري شد. نتايج نشان داد كه شاخصهاي كيفيت علوفه مانند پروتيين خام (CP) و انرژي خام (GE)، قابليت هضم‌پذيري ماده خشك (DMD) ، انرژي متابوليسمي، انرژي قابل هضم(ME) و كل عناصر قابل هضم (TDN) با پيشرفت مراحل رويشي گياهان كاهش مي‌يابند، و ميزان فيبرخام (CF) و الياف نامحلول در شوينده اسيدي (ADF) افزايش مي‌يابد. به‌طوركلي بيشتر عامل‌هاي برآورد شده اختلاف معني‌داري در سه دوره‌ از فصل چرا با هم داشتند. به‌طوري‌كه بين گونه‌هاي مختلف از نظر ميزان پروتيين خام اختلاف معني‌‌داري وجود ندارد، اما فيبر خام و انرژي خام در بين گونه‌اي مختلف متفاوت بود. به‌طوركلي علوفه موجود در مرتع در اوايل فصل چرا كه مصادف با دوره رويشي گياهان از كيفيت بهتري برخوردار است و چرا در اين زمان بهترين عملكرد دام را به دنبال خواهد داشت كه البته بايد با مديريت صحيح در مرتع باشد تا توليد پايدار در مرتع داشته باشيم. واژه‌هاي كليدي: ارزش غذايي، پروتيين خام، انرژي خام، قابليت هضم‌پذيري ماده خشك، انرژي متابوليسمي، انرژي قابل هضم، كل عناصر قابل هضم، فيبرخام، ديواره سلولي منهاي همي‌سلولز.

Abstract To study the nutritional value of important range species in steppe rangelands of Yazd, seven important species for livestock grazing including Stipa arabica , Lactuca orientalis, Poa bulbosa, Tragopogon jezdianuse , Eurotia ceratoides, Artemisia sieberi, Astragalus microphysa were selected as dominant species in the vegetation type of the region. In three periods of grazing season (Mid-May, late July and early August), samples were collected with 3 to 5 replications and forage quality indices were measured by AOAC method. According to the results, forage quality indices including Crude Protein (CP), Gross Energy (GE), Dry Matter Digestibility (DMD), Metabolism Energy (ME), Digestible Energy (DE) and Total Digestive Nutrient (TDN) decreased with the progress of growth stages. In contrast, Crude Fiber (CF) and Acid detergent Fiber (ADF) increased. In general, most of the estimated factors had significant difference in three periods of grazing season. There was no significant difference among the species in terms of CP, while CF and GE differed significantly. Therefore, in the early grazing season, coinciding with vegetative growth stage, forage quality is better. Grazing at this time will have the best livestock performance which should be together with proper management to achieve sustainable production in rangeland. Key words: Nutritive value, CP, GE, CF, DMD, ME, DE, ADF, TDN.