بررسي تنوع و روابط بين عملكرد بذر و اجزاي عملكرد در جمعيت‌هاي Festuca ovina در شرايط ديم و آبي استان زنجان

Investigation on variation and relationships among seed yield and its components in sheep fescue (Festuca ovina) under irrigation and dryland farming conditions, Zanjan, Iran

چكيده به‌منظور بررسي تنوع و تشريح روابط بين عملكرد بذر و اجزاي عملكرد در دو شرايط آبي و ديم، 12 جمعيت Festuca ovina در قالب طرح بلوكهاي كامل تصادفي با سه تكرار، در ايستگاه تحقيقات خيرآباد زنجان مورد مطالعه قرار گرفتند. تاريخ ظهور خوشه، ارتفاع بوته، وزن هزار دانه، تعداد ساقه در بوته، عملكرد بذر و علوفه اندازه‌گيري شد. تنوع معني‌دار در كليه صفات مورد مطالعه در دو محيط وجود داشت. ميانگين عملكرد كشت آبي با 215 و 2161 كيلوگرم در هكتار به‌ترتيب براي بذر و علوفه برتر از كشت ديم با توليد 121 و 997 كيلوگرم در هكتار به‌ترتيب براي بذر و علوفه بود. جمعيت‌هاي 3 و 9 و 5 با ميانگين 227-208 كيلوگرم بذر و جمعيت‌هاي 3 و 4 و 11 با ميانگين 2172-1805 كيلوگرم علوفه خشك در هر دو محيط داراي عملكرد بيشتري بودند. با توجه به نتايج جمعيت‌ شماره 3 (جمع‌آوري شده از مراتع البرز كرج) براي كشت در شرايط استان زنجان توصيه گرديد. ضرايب همبستگي بين عملكرد علوفه با تاريخ خوشه‌دهي منفي و با ارتفاع بوته، تعداد خوشه، طول خوشه و وزن خوشه مثبت و معني‌دار بود. در محيط آبي، همبستگي بين عملكرد بذر با كليه صفات بجز تاريخ خوشه‌دهي مثبت و معني‌دار بود. با استفاده از تجزيه به مولفه‌هاي اصلي مهمترين متغير‌هاي موثر در توليد بذر شناسايي شدند. سه مولفه اول به‌ترتيب با واريانسهاي 55، 18 و 13 درصد در مجموع 86 درصد از كل واريانس متغيرها را توجيه كردند. در تجزيه خوشه‌اي، جمعيت‌ها در 3 گروه متفاوت قرار گرفتند كه جمعيت‌‌هاي خوشه 3 با دارا بودن ميانگين عملكرد توام بذر و علوفه بيشتر به‌عنوان جمعيت‌هاي برتر براي توليد ارقام تركيبي معرفي شدند. واژه‌هاي كليدي: Festuca ovina، ارزيابي ارقام، عملكرد بذر، عملكرد علوفه، همبستگي، خوشه و زنجان

Abstract In order to investigate the variation and relationships among seed yield and its components under irrigation and dryland farming conditions, 12 populations of Festuca ovina were studied using a RCB design with three replications in Kheirabad agricultural research station in Zanjan province, Iran. Seed and forage yield and morphological traits were recorded and analyzed. There was significant variation in all traits in two farming conditions. The annual average values of seed and forage yield in irrigated condition were 215 and 2161 Kg/ha and were higher than 121 and 997 Kg/ha under rainfed conditions. The populations 3, 9 and 5 with average values of 208-227 Kg/ha seed production and populations 3, 4 and 11 with average of 1805-2172 Kg/ha forage yield had higher production for seed and forage yield in both farming conditions. According to results, the population 3, selected from Alborz rangelands was recommended for pasture and rangeland rehabilitation of Zanjan province. DM yield was negatively correlated with panicle emergence date and positively correlated with plant height, panicle number, panicle length, and panicle weight. Under irrigated conditions, the relationships among seed yield with all traits were positive and significant except panicle emergence date. Based on principal components analysis, the first three independent components with 55, 18 and 13% explained 86% of the total variation. Based on cluster analysis, all populations were placed in 3 groups. Finally, all genotypes in cluster 3 with higher values for seed and forage yield than two other clusters are recommended for use in breeding programs to improve synthetic varieties. Key words: Sheep fescue, Festuca ovina, principal components analysis, seed yield, forage yield, Zanjan