استفاده از روش اكتشافات بيوژيوشيميايي به‌منظور پي‌جويي كانه‌زايي مس، سرب و روي در ‏محدوده‌ مسجدداغي جلفا (آذربايجان شرقي)‏

Using Biogeochemistry Exploration in Reconnaissance of Copper, Lead ‎and Zinc Mineralization in Masjed-dagi, Julfa (Eastern Azerbaijan)‎

هدف اين پژوهش بررسي گياهان بومي در محدوده‌ ناهنجاري مس و طلاي مسجدداغي، معرفي‌گونه‌هاي مناسب ابرانباشت‌گر و معرف براي عناصر مس، سرب و روي و نيز يافتن الگويي ‏مناسب به‌منظور تعميم در منطقه‌ آذربايجان شرقي است. محدوده‌ ‌مسجد‌داغي در برگه جلفا، شامل فليش‌هاي ايوسن، آندزيت، تراكي‌آندزيت، داسيت، ريوداسيت،‌ آگلومراي اليگوسن و ‏نهشته‌هاي كواترنري است. مطالعات پيشين، كاني‌سازي مس پورفيري را در آن گزارش كرده ‌است. با ‌توجه به‌گوناگوني پوشش‌گياهي در اين منطقه‌‌، ‌محدوده‌ بالا به‌منظور يافتن گياهان ‏معرف كاني‌سازي مس، سرب و روي مورد مطالعه قرار گرفت. در اين بررسي،‌ ميانگين ‌مقادير فلزات (برحسب ‏ppm‏) و ميانگين‌ ضريب ‌جذب‌ زيست‌شناختي(بيولوژيكي) عبارتند از: ‏ براي ‏‎ Cd 0.13- 1.18 : Stachys inflata،Cu 14.8- 1.10 ‎، ‏Pb 5.67- 0.52‎، ‏Re 0.033- 4.4‎‏ و ‏Zn 57.4- 2.50‎، براي ‏‎: Artemisia sp.‎‏ ‏Cd 0.373- 1.40‎، ‏Cu 22.06- 0.19‎، ‏Pb 5.801- ‎‎0.12‎، ‏Re 0.197- 97‎‏ و ‏Zn 35.51- 0.48‎، براي ‏‎ Moltkia coerulea‎‏: ‏Cd 0.15- 5‎‏ ، ‏‎ Cu 24.6- 0.78‎، ‏Pb 0.513- 0.04‎‏ ، ‏Re 0.089- 53‎‏ و‎ Zn 21.8- 0.83‎‏ و براي ‏‎ Salvia sp.‎‏: ‏Cd ‎‎0.047- 0.55‎‏ ، ‏Cu 11.04- 0.46‎، ‏Pb 2.643- 0.19‎، ‏Re 0.091- 19‎‏ و ‏‎ Zn 70.43- 3.42‎‏. اين پژوهش نشان ‌مي‌دهدكه گياهان با توانايي بالا در جذب عناصر ما را در يافتن اطلاعاتي ‏ارزشمند درباره‌ منابع پنهان و شناسايي مناطق پتانسيل‌دار جديد معدني توانا خواهند كرد. در اين پژوهش براي بيشتر عناصر مورد بررسي، گياهان نام‌برده داراي ميانگين ضريب ‌جذب‌ ‏زيست‌شناختي بيشتر و يا نزديك به‌‌معيار ابرانباشت‌گري (‏‎ < ‎‏ 1) هستند. بيشتر ابرانباشت‌گرها به‎ Stachys inflata‏ و معرف‌ها به ‏‎ Stachys inflata، ‏Artemisia sp.‎‏ و ‏‎ Salvia sp.‎‏ تعلق ‏دارند.‏

The aims of present study are investigation of endemic plants in Masjed-Daghi area introducing hyperaccumulator and indicator plants for ‎gold and copper, and also describe the biogeochemical response pattern over a known mineralized site, namely the "Au- Cu" mineralization ‎at Masjed-Daghi area‏.‏‎ Masjed_Daghi is located in Jolfa sheet and it is underlain by Eocene flysch, andesite, trachyandesite, dacite, ‎rhyodacite, Oligocene agglomerate and Quaternary deposits. Pervious researches reported copper porphyry mineralization in this ‎area.Considering variety of vegetation in Jolfa and Masjed_Daghi, indicator plants for Cu, Pb and Zn mineralization in the study area were ‎investigated. Mean metal contents (ppm) and mean biological absorption coefficients for Stachys inflata are: Cd 0.13- 1.18, Cu 14.8- 1.10, ‎Pb 5.67- 0.52, Re 0.033- 4.4 and Zn 57.4- 2.50; for Artemisia sp.: Cd 0.373-1.40, Cu 22.06- 0.19, Pb 5.801- 0.12, Re 0.197- 97 and Zn 35.51- ‎‎0.48;for Moltkia coerulea: Cd 0.15- 5, Cu 24.6- 0.78, Pb 0.48- 0.06, Re 0.348- 116 and Zn 125.5- 9.65;for Astragalus sp.: Cd 0.033- 0.37, Cu ‎‎11.44- 0.21, Pb 0.513- 0.04, Re 0.089- 53 and Zn 21.8- 0.83; for Salvia sp.: Cd 0.047- 0.55, Cu 11.04- 0.46, Pb 2.643- 0.19, Re 0.091- 19 and ‎Zn 70.43- 3.42. This study presents that plants with high metal intake enabled us to obtain invaluable information about natural ‎concentrations of chemical elements in the substrate, and to recognize new potential areas for mineral prospecting. In this study most of these ‎plants have mean biological absorption coefficients exceeding or near to hyperaccumulating criterion > 1 for most of the elements ‎investigated. Most of the hyperaccumulator values belong to Stachys inflata and the indicating values belong to Stachys inflata, Artemisia ‎sp., and Salvia sp.‎