بررسي غلظت آرسنيك در برخي خاك‌هاي آهكي قروه و جذب آن به‌وسيله ذرت، گندم و كلزا در يك خاك آلوده طبيعي

Investigation of Arsenic Concentration in Some of the Calcareous Soils of Ghorveh and Arsenic Uptake by Maize, Wheat and Rapeseed in a Natural Contaminated Soil

آلودگي آب، خاك و گياه به آرسنيك از نظر زيست محيطي بسيار مهم است. اين تحقيق با هدف بررسي غلظت آرسنيك خاك و مقايسه ميزان جذب آرسنيك به‌وسيله ذرت، گندم و كلزا در يك خاك طبيعي آلوده انجام شد. آرسنيك خاك با استفاده از عصاره‌گيرهاي سولفات آمونيوم 05/0 مولار، آب و اسيد نيتريك غليظ در 20 نمونه خاك كه به‌صورت تصادفي از مناطق شمالي قروه انتخاب شده بودند، تعيين شد. سپس در قالب يك طرح كاملاً تصادفي با سه تكرار، گياهان ذرت، گندم و كلزا در يك خاك آهكي آلوده به آرسنيك به مدت 120 روز در شرايط گلخانه‌اي رشد داده شدند. نتايج نشان داد حداكثر غلظت آرسنيك كل در خاك‌هاي مورد مطالعه 3470 ميلي‌گرم در كيلوگرم خاك بوده و ميزان آرسنيك كل خاك با درصد رس، سيلت و كربنات كلسيم معادل همبستگي مثبت معني‌داري داشت. مقادير آرسنيك استخراج شده با اسيد نيتريك غليظ، سولفات آمونيوم و آب در خاك انتخاب شده به ترتيب 990، 4/0 و 5/0 ميلي‌گرم در كيلوگرم خاك بود. ميانگين غلظت آرسنيك در بخش هوايي ذرت، گندم و كلزا به ترتيب 7، 15 و 16 ميلي‌گرم در كيلوگرم و در ريشه آن‌ها به ترتيب 51، 102 و 84 ميلي‌گرم در كيلوگرم بود. ميانگين جذب آرسنيك در بخش هوايي ذرت، گندم و كلزا به ترتيب 728/0، 350/0 و 198/0 ميلي‌گرم در گلدان بود. به‌علاوه، فاكتور تجمع زيستي آرسنيك در گياهان ذرت، گندم و كلزا به ترتيب 006/0، 015/0 و 016/0 و فاكتور انتقال به ترتيب 129/0، 148/0 و 181/0 بود. آرسنيك ‌استخراج شده با آب و سولفات آمونيوم 05/0‌ مولار نسبت به اسيدنيتريك غليظ، با جذب آرسنيك توسط ذرت همبستگي بيشتري نشان داد. خطر ورود آرسنيك به چرخه زندگي دام و انسان به‌وسيله گندم با فاكتور تجمع زيستي بيشتر نسبت به ذرت در زمين‌هاي كشاورزي شمال قروه وجود دارد.

Arsenic (As) toxicity in soil, plant and water is a major global environmental problem. This research was carried out to measure the concentration of arsenic in soil and to compare the arsenic uptake by maize, wheat and rapeseed planted in a natural contaminated calcareous soil. The level of arsenic was identified in 20 naturally polluted soil samples which had been randomly selected in north of Qhorve using concentrated nitric acid, 0.05 M (NH4)2SO4, and water extractants. Then greenhouse experiments based on a completely randomized design were used to grow maize, wheat and rapeseed for 120 days in the selected As polluted calcareous soils with three replications. The maximum total As concentration in the selected soils was 3470 mg/kg and the level of As was significantly correlated with the clay, silt and CaCO3 contents. The average levels of concentrated HNO3, 0.05 M (NH4)2SO4- and water-extractable As in the soil selected for greenhouse planting were 990 mg/kg, 0.4 mg/kg and 0.5 mg/kg, respectively. The levels of As concentration were 7, 15 and 16 mg/kg in the maize, wheat and rapeseed shoots and 51, 102 and 84 mg/kg in their roots, respectively. In addition, the As uptaks by maize, wheat and rapeseed were 0.728, 0.350 and 0.198 mg/pot respectively. The bioaccumulation factors were 0.006, 0.015, and 0.016 and the translocation factors were 0.129, 0.148 and 0.181, in maize, wheat and rapeseed respectively. The As concentration in maize was highly correlated with the water and 0.05 M (NH4)2SO4 extractable As compared to concentrated HNO3. Because of higher As bioaccumulation factor, wheat can create higher risk to animals and human than to maize in the agricultural lands of north of Ghorveh.