اثر خصوصيات خاك بر توليد روا ن آب و رسوب در مقياس مزرعه (مطالعه موردي بخشي از اراضي كشاورزي اطراف شهرستان ساري)

Effect of Soil Properties on Runoff and Sediment Yield in Farm Scale (Case study: a part of Sari town,s neighboring Croplands)

ويژگي‌هاي خاك، متغيرهاي مهمي در فرايندهاي روان آب و فرسايش خاك مي باشند. لذا اين پژوهش براي بررسي شماري از متغيرهاي موثر خاك در توليد روان آب و هدررفت خاك، در اراضي كشاورزي واقع در محدوده شهرستان ساري انجام شد. جهت انجام نمونه برداري از منطقه مورد نظر، شبكه بندي به صورت سيستماتيك جمعا در 60 نقطه، با فواصل 20 متر انجام گرفت. همچنين با بهره‌گيري از دستگاه شبيه ساز باران اقدام به ايجاد باران شد. شدت و مدت بارندگي براي كليه آزمايش هاي باران ثابت و برابر 2 ميلي متر بر دقيقه و با مدت زمان 15 دقيقه در نظر گرفته شد. همزمان نمونه هاي خاك نيز از نقطه مجاور شبيه سازي از عمق 30-0 سانتي متري جمع آوري شد. نتايج نشان داد كه متغيرهاي رطوبت پيشين خاك، ماده آلي، درصد ذرات شن و وزن مخصوص ظاهري به ترتيب با ميزان همبستگي 56/0 ، 40/0 ، 29/0 و 28/0 بيشترين تاثير را در توليد روان آب دارند. همچنين در فرآيند هدررفت خاك نيز متغيرهاي درصد ماده آلي و رس با ضريب همبستگي 303/0 و 30/0 بيشترين تاثير را در اراضي زراعي داشته اند. نتايج ارايه مدل رگرسيون چند متغيره خطي نشان داد كه با بهره گيري از متغيرهاي درصد ماده آلي، رطوبت پيشين خاك و رس مي توان ميزان توليد روان آب و هدررفت خاك را به ترتيب با ضريب تبيين 493/0 و 71/0 برآورد نمود.

Soil characteristics are important variables in runoff and soil erosion processes. Therefore, this study was conducted to investigate some variables affecting runoff and soil erosion, in agricultural lands located around Sari town. Systematic sampling was done at 60 points with 20 m intervals. Also, rain was generated using a rainfall simulator. For all simulated rains the intensity and duration were set at 2 millimeters per minute and 15 minutes, respectively. Soil samples were collected from adjacent points to the rainfall simulator from depth of 0-30 cm. Results showed that soil moisture, organic matter, sand percentage and bulk density had the most influences on runoff generation with 0.56, 0.40, 0.29 and 0.28 values of correlation coefficients, respectively. Organic matter and clay content had the greatest effect on soil loss from croplands with 0.303 and 0.30 values of correlation coefficient, respectively. The results of multiple linear regression models showed that runoff and soil erosion could be predicted based on percentages of soil,s organic matter, moisture and clay content variables with coefficients of determination of 0.493 and 0.71, respectively.