تاثير نهاد فرهنگي- ادبي دربار بر ادبيات فارسي عصر تيموري

Considering the Influence of Courts as Literary and Cultural Institutions on Timurid Persian Literature

در مقاله حاضر، نخست، محدودهاي زماني و مكاني را براي پژوهش مشخص كرده و سپس تعريفي از اصطلاح «نهاد فرهنگي- ادبي» به‏دست داده‏ايم؛ آنگاه با در‏نظر‏گرفتن دربار‏هاي عصر تيموري به‏عنوان نهاد‏هايي فرهنگي- ادبي، عملكرد‏هاي آنها را از اين جهت بر‏شمرده‏ايم؛ بدينصورت كه نخست، مهمترين حاميان فرهنگ و ادبيات را در دربار‏هاي اين عصر، صرف‏نظر از كار‏كرد سياسيشان معرفي كرده و حوزه‏هاي فعاليت هر‏يك را نشان داده‏ايم؛ پس‏از آن، نقش نهاد فرهنگي- ادبي دربار را در رشد و پيشرفت فرهنگ و ادبيات اين عصر بررسي كرده‏ايم. دربار‏هاي عصر تيموري، در درجه اول، به‏عنوان نهاد مادر، نهاد‏هاي فرهنگي- ادبي ديگر را ايجاد يا مرمت ميكرده و از آنها بصورتهاي گوناگون پشتيباني ميكرده‏اند. دومين كار‏كرد فرهنگي- ادبي آنها ايجاد يا گسترش جريانهاي ادبيي بدين شرح است: تدوين و ترجمه متون تاريخي؛ پديد‏آوردن ماده‏تاريخهاي منظوم و منثور؛ مدح، منقبت و مرثيه‏سرايي براي درباريان؛ سرودن اشعاري در‏وصف عمارتهايي كه درباريان ميساختند؛ تذكره‏نويسي؛ نگاشتن يا سرودن پاسخها و نظيره‏هايي بر آثار پيشينيان؛ مناظره‏هاي شعري رايج ميان شاهان و شاهزادگان؛ فن ترسل و منشآت؛ ترجمه و شرح آثار ديگران در‏قالبهاي نثر و نظم؛ مطايبه و مهاجات شاعران؛ ادبيات تركي؛ سرودن اشعاري از‏نوع لغز و معما و همچنين تاليف آثاري در اين دو فن؛ تدوين كتابهايي با‏ موضوع نوادر و امثال.

In the present article, we have first specified an epochal and local limit for the research and then defined the expression “Literary and Cultural Institution”; then assigning Timurid period courts as literary and cultural institutions, have enumerated their related functions in this way: First, we have identified the most important literature and culture patrons in the courts of this era neglecting their political functions, and shown each one’s function areas; then considered the role of courts as literary and cultural institutions in growing and development of culture and literature in this era. Timurid period courts in the first degree, as basic institutions, have been founding or rebuilding and supporting other literary and cultural institutions in different ways. Their second literary and cultural function has been founding or developing these literary processes: composing and translating historical texts; making prose and verse madde-tarikhs; composing panegyrics, virtues and elegies for courtiers; composing poems describing buildings built by courtiers; writing texts called tazkareh; composing works similar with predecessors works; fashionable verse debates among kings and princes; technique of tarassol and monsha’at; translating and describing others works in verse and prose forms; pleasantry and satire among poets; Turkish literature; composing poems with the subject of riddle and also composing theoretical works in this genre; composing books with the subject of navader va amsal.