سلطان ابراهيم ميرزاي صفوي ديوان و سبك شاعري او

Sultan Ibrahim Mirza: His Poem and Poem Style

سلطان ابراهيم ميرزا (946-984 ه ) پسر بهرام ميرزا ابن شاه اسماعيل اول صفوي است. بهرام ميرزا كوچكترين فرزند شاه اسماعيل اول صفوي بود و افزون بر شاه طهماسب اول، دو برادر ديگر به نامهاي القاس ميرزا و سام ميرزا (مولّف تذكره تحفه سامي) داشت. او از سال 963 هجري از طرف شاه طهماسب فرمانروايي ولايت مشهد را تا پايان عمر( 984) عهده دار بود. موضوع اين مقاله معرفي ديوان شعر اين شاعر ( با عنايت به تصحيح نسخه خطي) و نگاهي به هنر شاعري اوست. تنها اثر باقي مانده از او ديوان شعريست كه در كتابخانه كاخ گلستان به شماره 2183 و به شماره رديف 139 در صفحات 337 تا 340 جلد اول، بخش ديوانها با عنوان ديوان جاهي (تخلص شاعر) ثبت و معرفي شده است. در برخي از منابع تعداد ابيات ديوان او را قريب سه هزار بيت دانسته اند ( خلاصه التواريخ ،ص 110). ديواني كه از وي به دست ما رسيده ،993 بيت است كه 859 بيت آن به فارسي و باقي به زبان تركي است. ديوان شامل مقدمه منثور، هشت قصيده ، نود غزل، 58پنجاه وهشت رباعي و اشعار تركي است. اين ديوان پنج سال پس از كشته شدن شاعر به دست شاه اسماعيل دوم صفوي در سال 989 هجري به همت دخترش گوهر شاد خانم گردآوري شده ؛ سفينه اي است منتخب از كل شعر شاعر كه به صورت ذوقي توسط دخترش انتخاب و تدوين شده است. مدح بزرگان دين اعم از: رسول اكرم (ص) ، امام حسين (ع) و امام رضا(ع)، وقوعگرايي و توجه به معشوق، مضامين عارفانه، اشارات تاريخي و فخر و خودستايي از مضامين عمده شعر اوست. شعر او ساده ، روان و پر تاثير است.

Sultan Ibrahim Mirza (April 1540- February 1577) was the son of Bahram Mirza and the grandson of Ismail I. His father, Bahram Mirza, was the youngest son of Ismail I and along with Shah Tahmasp I, had two other brothers named Elqas Mirza and Saam Mirza (the author of Tohfe-ye Saami). Around 1562, he was appointed the governor of Mashhad and kept the position for the rest of his life. The present paper attempts to introduce his Poem (regarding the Edit of manuscripts) and have a look at his art of poetry. The only remaining work of his is a poem is registered and being kept in the library of Kakhe Golestan under the entry number 2183 and line number 139 with its pages 337 to 340 of the first volume in the section assigned for Poems under the name Djahi Poem (the poetʹs pen name). According to some scholars, his Poem included some 3000 verses (Khulasat al-Tavarikh, p 110). The Poem available now has 993 verses 859 of which are in Persian and the rest are in Turkish. It includes a prose introduction, 8 odes, 90 sonnets and 58 quatrains along with some Turkish poems. This Poem is collected by Sultan Ibrahim Mirzaʹs daughter, Lady Goharshad, in 1581, five years after her father was killed by Ismail II. This selection is extracted and compiled from among all his poems by his daughter and her poetic taste. His poems are abundent with praising prominent figures in Islam and Shiite including the holy prophet, Muhammad (PBUH), Imam Hussain (PBUH) and Imam Reza (PBUH), orientating on events, caring about the beloved, mystic concepts, historical points and vainglory. His poetry is simple, fluent and effective.