مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - ضرورت يكسان‌سازي گزارش روش‌شناسي در مقالات منتشر شده در مجله ايراني آموزش در علوم پزشكي

چكيده فارسي :

?استفاده از منابع مختلف در بيان روش شناسي پژوهش، در بسياري موارد، باعث درك متفاوت خوانندگان از روش انجام پژوهش شده است. با اين حال، در مجلات مرتبط با آموزش به اين موضوع بهاي چنداني داده نشده و اغلب ذكر نشده كدام نوع دسته‌بندي براي روش‌شناسي مقالات چاپ شده در مجله، منظور شده است. اگر چه اصل، بيان پژوهش انجام شده است اما رسيدن به يك فهم مشترك در ارتباط با دسته‌بندي نوع مطالعات پژوهشي مي‌تواند براي خوانندگان مجله به ويژه دانشجويان كه در ابتداي راه پژوهش‌هاي آموزشي قرار دارند، بسيار كمك‌كننده باشد. در مقالات مختلف،‌ با عبارت‌هايي مثل مطالعه تحليلي، مطالعه توصيفي تحليلي، مطالعه پيمايشي، مطالعه مقطعي، مطالعه توصيفي مقطعي مواجه مي‌شويم كه هر كدام، از يك نوع دسته‌بندي متفاوت گرفته شده‌اند. در كتاب‌هاي مختلف پژوهش درآموزش، يكي از انواع متدهاي پژوهشي، روش علي- مقايسه‌اي است(1تا6) كه ساده‌ترين روش كمي ‌براي كشف روابط علي- معلولي بين پديده‌ها و يكي از روش‌هايي است كه متخصصان تعليم و تربيت براي مقايسه افرادي كه واجد يك ويژگي هستند و افرادي كه فاقد آن هستند، بسيار مورد استفاده قرار مي‌دهند. با وجود استفاده بسيار از اين روش، مقالات بسياركمي، به استفاده از اين متد پژوهش اشاره داشته‌اند و به دليل عدم وجود مداخله، آن را در قالب پژوهش‌هاي توصيفي جاي داده‌اند. اين موضوع از آنجا اهميت بيش‌تري پيدا مي‌كند كه دسته‌بندي پژوهش‌هاي تربيتي با پژوهش‌هايي كه در حوزه علوم سلامت انجام مي‌شود متفاوت بوده و براي دانشجويان رشته‌هاي آموزش در زمينه‌هاي بهداشتي و پزشكي كه با هر دوي اين پژوهش‌ها سروكار دارند، مي‌تواند باعث سردرگمي‌شود؛ ضمن اين كه گاه نويسندگان مقالات خودشان نيز نمي‌دانند نوع مطالعه را چگونه عنوان كنند و آن را در كدام قالب قرار دهند. يك مورد از اين برداشت‌هاي متفاوت، در نقد مقاله چاپ شده در مجله شماره 5 دوره سيزدهم مشاهده مي‌شود(7) كه در نقد روش‌شناسي يكي از مقالات(8)، توضيحاتي بيان شده كه خود، نشانه متفاوت بودن ديدگاه‌هاي افراد در مورد انواع روش‌هاي پژوهشي است. در اين نقد، دسته‌بندي مربوط به پژوهش‌هاي علوم سلامت براي مقاله مذكور كه يك پژوهش آموزشي بود، پيشنهاد شد، اما سوال اساسي اين است كه آيا مي‌توان دسته‌بندي مربوط به روش‌هاي پژوهش در علوم سلامت را در پژوهش‌هاي علوم تربيتي و آموزش استفاده نمود يا خير. با توجه به تقسيم‌بندي كتاب گال، بورگ و گال (نمودار 1)(9) و همان‌طور كه نويسنده محترم مقاله، در پاسخ به نقد مقاله(7) ذكر كرده‌اند، مطالعه مقطعي نوعي از مطالعه توصيفي در نظر گرفته شده و در اين تقسيم‌بندي نامي‌از مطالعات تحليلي برده نشده است. آنچه مسلم است، اين موارد، تنوع و تعدد دسته‌بندي‌هاي مختلف را نشان مي‌دهد و لزوماً نشانه درست يا غلط بودن هيچ كدام نيست؛ اما در نهايت سردرگمي‌ايجاد شده، براي خوانندگان مقاله خوشايند نيست. نمودار1: دسته‌بندي خلاصه از انواع پژوهش برگرفته از كتاب روش هاي تحقيق گال، بورگ و گال لازم به ذكر است كه در قسمت راهنماي نويسندگان مجله ايراني آموزش در علوم پزشكي، توضيحات كاملي در مورد نگارش انواع مقالات داده شده است و در مورد نحوه نگارش قسمت روش‌ها، در پژوهش‌هاي تجربي، پيش تجربي و شبه تجربي و همچنين پژوهش‌هاي توصيفي طولي و توصيفي مقطعي مطالبي آورده شده است، اما در مورد اين كه مثلا طرح پيش‌تجربي چيست يا منظور از طرح توصيفي مقطعي، دقيقاً چيست، توضيحي آورده نشده است. با توجه به موارد ياد شده، پيشنهاد مي‌شود هيات محترم تحريريه مجله ايراني آموزش در علوم پزشكي، چارچوبي مشخص بر اساس منابع معتبر آموزشي براي دسته‌بندي انواع طرح‌هاي پژوهش در نظر بگيرند و آن را به اطلاع كارشناسان مقالات، نويسندگان و خوانندگان مجله برسانند. نتيجه اين اقدام، كمك به ايجاد درك يكسان تمامي‌اين افراد از روش‌شناسي پژوهش و دقت بيش‌تر نويسندگان مقالات براي مشخص نمودن روش‌شناسي پژوهش و آزمون‌هاي آماري به كار گرفته شده، خواهد بود.