هنجارگريزي معنايي قرآن در شعر محمد عفيفي‌مطر

قرآن كريم و مفاهيم ارزنده و والاي آن، همواره حضوري چشمگير در آثار و نوشته‌هاي شاعران و اديبان در هر دوره از زمان داشته است. متن قرآن و زيبايي‌هاي به كاررفته در آن به-گونه‌اي است كه قرآن را از انحصار به دوره‌اي مشخص، خارج مي‌سازد؛ از اين‌رو اديبان و شاعران، پيوسته توجه ويژه‌اي به ساختار بي‌نظير آيات و نكات بلاغي نهفته در متن آن داشته‌ و كوشيده‌اند تا با پيوند كلام خود به كلام الهي، بر انسجام سخن خويش بيفزايند. محمد عفيفي مطر ازجمله شاعران معاصر عرب است كه در سروده‌هاي خويش، متاثر از قرآن كريم و آيات الهي است و در بيشتر موارد، جنبه‌هاي ادبي آيات را با متون شعري خود درهم آميخته و تصاويري بديع، فراروي مخاطب خويش قرار مي‌دهد. وي نيز مانند بسياري از شاعران گذشته و معاصر با الهام‌گيري از ساختار و ظرافت‌هاي به كاررفته در بافت روايي آيات و نيز متاثر از حافظه ي ذهني خود، در سرودن اشعار خويش در تعامل و ارتباط مستقيم با قرآن كريم است. تامل در ديوان عفيفي‌مطر، گوياي حضور گسترده‌ي آيات و واژگان قرآني در متن شعري مطر است كه در بيشتر نمونه ها، بلاغت قرآن و آرايه هاي به كاررفته در آن را در كلام خود به تصوير مي‌كشد. آنچه در اين مقاله بدان پرداخته مي‌شود، بررسي نمونه‌هاي بلاغي قرآن در سروده‌هاي محمد عفيفي‌مطر از ديدگاه قواعد هنجارگريزي معنايي (استعاره، كنايه، تشبيه و مجاز) است. براين اساس، استفاده ي شاعر از زيبايي‌هاي بلاغي آيات قرآن در قالب محورهاي جانشيني و هم‌نشيني ارزيابي مي‌شود.

The holy Quran and its invaluable and elevated concepts have always had a significant presence in the writings of poets and literary scholars in different ages. The Quranic texts and the beauties applied to them are in such a way that make the holy book away from a distinguished time or period, hence; poets and scholars have always paid attention to the unique structure of verses and hidden rhetoric and tried to make their own words coherent by bounding it up with divine words. Mohammad Afifi Matar is among the contemporary Arab poets who in his works are inspired by the holy Qurʹan and its divine verses and most often has combined the literary aspects of the verses with his own poems to create new images. Like many past and contemporary poets and being inspired by the structure and nuances used in the narrative texture of the verses and also being inspired by his own memory, Matar is in direct interaction and communication with the holy Qurʹan. Contemplating on Aififi Matarʹs divan, we may find a wide presence of Qurʹanic terms in his poetry that in most cases depicts Qurʹanic rhetoric and concepts used in it. The current paper is an attempt to analyze Qurʹanic rhetoric in Muhammad Afifi Matarʹ poetry from a semantic deviation point of view (metaphor, irony, simile, metonymy,). On this basis, the poetʹs application of beauties of Qurʹanic rhetoric is evaluated in syntagmatic and paradigmatic axis.