نوآوري‌هاي محسن فاني كشميري در نظريه اعتدال

Muhsen Fani Kashmiriʹʹs Innovations in the Theory of Moderation

براساس نظريه اعتدال، كه نظريه‌پردازان اول آن افلاطون و ارسطو هستند، اعتدال و ميانه‌روي در هر عمل و احساسي موجب فضيلت اخلاقي و افراط و تفريط موجب رذيلت است. نظريه اعتدال، بيشترين رواج را در بين حكيمان مسلماني، كه رويكرد فلسفي به اخلاق داشتند، داشته است. اما تمامي اين حكما ، تابع محض نظرات افلاطون و ارسطو نبوده‌اند و برخي ابتكارات و نوآوري‌هايي در اين نظريه وارد كرده‌اند. يكي از اين مبتكران، محسن فاني كشميري است. وي تعداد اجناس عالي رذايل را بر‌خلاف قول مشهور، كه هشت عدد مي‌دانست، دوازده عدد دانسته است. تعريف جديدي از عدالت و رذايل مقابل آن، ظلم و انظلام ارايه كرد، برداشت جديدي از حد رذايل مقابل با حد فضيلت اعتدال داشت. اشكالات و انتقادهايي به برخي نظرات محقق طوسي و جلال‌الدين دواني داشت.

According to the theory of moderation, whose first theoreticians are Plato and Aristotle, moderation in any action and feeling leads to moral virtue whereas going to extremes results in moral vice. This theory is widely spread among the Muslim philosophers who have a philosophical perception of morality. However, not all of these philosophers totally accept Plato and Aristotleʹs views; some of them come up with some innovations and added them to this theory. One of these innovators is Muhsen Fani Kashmiri. Contrary to the famous version which takes the superior kinds of vices to be eight, he believes that there are twelve kinds. He proposes a new definition of justice and vices as distinct from justice, i.e. oppression and being oppressed, and has a new conception of the limit of vices in contrast with the limit of virtues. He directs some criticisms and posed some problems to some of the views proposed by Muhaqqiq Tusi and Jalaledin Davani.