ارزيابي تحمل به خشكي چند رقم كلزا بر اساس خصوصيات فيزيولوژي و زراعي در منطقه يزد

Evaluation of drought tolerance in rapeseed varieties based on physiological and agronomical characteristics at Yazd region

به‌منظور بررسي اثر تنش خشكي بر صفات فيزيولوژي و زراعي سه رقم كلزاي پاييزه،آزمايشي به‌صورت كرت هاي خرد شده در قالب طرحبلوك هاي كامل تصادفي در منطقه يزد و در سال زراعي 91-1390 اجرا شد. در اين پژوهش، آبياري به‌عنوان عامل اصلي شامل آبياري براساس 80 ميلي متر تبخير از سطح تشتكتبخير كلاس A (به‌عنوان تيمار شاهد) و تنش خشكي به‌صورت قطع آبياري از مرحلهگلدهي و ارقام كلزايLilian، Cooper و Savannahبه‌عنوان عامل فرعي بودند. نمونه‌برداري 7، 12 و 26 روز بعد از اعمال تنش انجام شد. نتايج نشان داد كه تنشسبب كاهش معني دار هدايت روزنه اي، رطوبت نسبي برگ (RWC)، ارتفاع بوته، تعداد خورجين در بوته، تعداد دانه در خورجين، وزن هزار دانه و عملكرد دانه شد و كلروفيل كل (SPAD) در شرايط تنش خشكي افزايش يافت. در بين ارقام مورد بررسي، در شرايط تنش خشكي، رقم Lilian به واسطه هدايت روزنه اي بالا (196 ميلي‌مول بر مترمربع در ثانيه)، بيشترين تعداد خورجين در بوته (300)، وزن هزار دانه (06/4 گرم) و عملكرد دانه (1411 كيلوگرم در هكتار) را توليد كرد. شاخص هاي ميانگينهندسيقابليتتوليد (GMP) و تحمل به تنش (STI) به‌دليل همبستگي بالا با عملكرد دانه در هر دو شرايط شاهد و تنش در گزينش رقم متحمل به خشكي و با پتانسيل توليد بالا انتخاب شدند. براساس ترسيم باي پلات حاصل از دو مولفه اصلي اول، رقم Lilian علاوه بر دارا بودن شاخص هاي GMP و STI بالا، در هر دو محيط تنش و بدون تنش، عملكرد دانه بيشتري در مقايسه با دو رقم ديگر داشت.

In order to study of drought stress on physiological and agronomical characteristics of rapeseed varieties, an experiment was carried out as split plot based on randomized complete block design with three replications at Yazd region during of 2011-2012. Irrigation treatments was designed in two levels as main plot including irrigation after 80 mm evaporation from evaporation pan, class A (control treatment) and drought stress as withholding irrigation from flowering stage, and varieties lilian, Cooper and Savannah as sub plots. Sampling stages was done 7, 12 and 26 days after treatment. The results indicated that drought stress significantly decreased the stomatal conductivity, relative water content (RWC), plant height, silique per plant, 1000 grain weight and grain yield, whereas, in comparison with control SPAD value was higher. Lilian indicated the higher stomatal conductivity (196 mmol m-2 s-1) and RWC, silique per plant (300 silique), 1000 grain weight (4.06 g) and grain yield (1411 kg.ha-1). In this study, Geometric mean productivity (GMP) and Stress tolerance index (STI) had the high correlation with grain yield in normal and drought stress conditions. Also, Bi-plot diagram based on two principal components indicated that Lilian variety with higher GMP and STI indices in addition with higher GMP and STI both in stress and non stress environment had the highest grain yield.