مقايسه رده‌شناختي اسم مركب در فارسي و انگليسي

A typological comparison between noun compounds in Persian and English

دو زبان فارسي و انگليسي از جمله زبانهايي هستند كه در آنها ساختن واژه مركب زاياترين روش براي گسترش واژگان‌شان به شمار مي‌آيد. در هر دو زبان در ميان واژ‌ه‌هاي مركب، شمار اسمهاي مركب از مقوله­هاي ديگر بيشتر است(به شرطي كه در فارسي افعال مركب را زنجيره‌اي غير صرفي در نظر بگيريم). در اين مقاله اسمهاي مركب اين دو زبان را از چهار ديدگاه بررسي كرده‌ايم: تصريف دروني، هسته‌داري، ترتيب اجزاي سازنده تركيب، معني ‌شناسي. در اين بررسي از هر زبان پنج ساختار اسم مركب ساز كاملا يا نسبتاً زايا را برگزيده‌ايم و اسمهاي مركب داراي هريك از اين ساختارها را از چهار ديدگاه بالا مقايسه كرده‌ايم. نتيجه اين بررسي را مي‌توان در سطور زير خلاصه كرد: 1- در زبان انگليسي در مواردي نه چندان كم­شمار، ممكن است نشانه جمع در بين دو واژه سازنده اسم مركب قرار گيرد، اما در فارسي به طور كلي در واژه‌هاي مركب تصريف دروني بسيار نادراست. 2- در هر دو زبان شمار اسمهاي مركب هسته‌دار بسيار بيشتر از بي‌هسته است. 3- در هر دو زبان شمار اسمهاي مركب هسته‌پايان بسيار بيشتر از هسته‌آغاز است، اما در فارسي شمار هسته‌آغازها در قياس با انگليسي بيشتر است. 4- در هر دو زبان شمار اسمهاي مركب درون‌مركز در قياس با برون‌مركز بسيار بيشتر است. 5- در انگليسي، در تركيب­هاي پيوندي جز اول (اسم) همواره موضوع دروني فعل محسوب مي‌شود، در فارسي نيز در اسمهاي مركب حاصل از اين تركيبها همين وضعيت به چشم مي‌خورد.

Persian and English are languages in which compounding is the most productive type of word-formation, and compound nouns are the largest sub grouping of compounds in English and most probably in Persian. To compare the Persian and English noun-compounds, I study five of most productive patterns for each language, considering four notions: internal inflection, headedness, the order of elements and the semantics of compounds. The following is a summary of our conclusion: 1- In English the plural marker is not infrequently found inside a compound noun, but compound-internal inflection is extremely rare in Persian. 2- In both languages the number of headed compounds is much larger than headless ones. 3- In both languages the number of head-final compounds is much larger than head-initial ones, but in Persian, in comparison with English the number of head-initial noun compounds is larger. 4- In both languages the patterns forming exocentric compound nouns are very restricted in productivity. In both languages, in synthetic compound nouns whose right-hand member is a nouns derived from a verb, the left-hand member serves as an argument of the verb