بررسي رده شناختي ويژگي‌هاي نشانه‌گذاري و رفتاري ساخت‌هاي دو مفعولي در زبان فارسي

A Typological Analysis of Coding and Behavioral Properties of Ditransitive Constructions in Persian

در اين مقاله به بررسي ساخت دومفعولي در زبان فارسي پرداخته شده است. مبناي كار بر اساس مالچوكوف و همكاران (2007) است كه تعريفي معنايي از ساخت‌هاي دومفعولي ارايه مي‌دهند: محمولي سه موضوعه كه دلالت بر انتقال چيزي دارد (انتقال فيزيكي و ذهني) همراه با يك كنش‌گر ، يك گيرنده و يك پذيرنده. ابتدا مشخصه‌هاي نشانه‌گذاري ساخت دومفعولي كه شامل ترتيب سازه‌ها، حالت‌نمايي و مطابقه است مورد بررسي قرار گرفته، سپس تراز مربوطه براي هركدام از اين مشخصه‌ها در ساخت دومفعولي زبان فارسي مشخص شده است. در نهايت مشخصه‌هاي رفتاري از جمله مجهول‌سازي، موصولي‌سازي، انضمام و ... در ساخت دومفعولي بررسي شده و مشخص مي‌گردد اين ساختها از چه ترازي پيروي مي‌كنند. نتايج بررسي نشان مي‌دهد كه در زبان فارسي حالت‌نمايي و مطابقه ساخت دومفعولي از تراز غالب غيرمستقيم پيروي مي‌كنند، هر چند براي هر دو آنها تناوب تراز نيز وجود دارد كه با بسامد پايين ديده مي‌شود. در باب ترتيب سازه‌ها مي‌توان گفت از آنجا كه زبان فارسي آرايش ثابتي براي سازه ها ندارد، عواملي چون برجستگي، معرفه بودن و ساختار اطلاع در ترتيب اين عناصر دخيل هستند. در بررسي مشخصه‌هاي رفتاري ساخت دومفعولي مشاهده شده كه اين مشخصه‌ها تمايل دارند از مشخصه‌هاي نشانه‌گذاري پيروي كنند و غالبا تراز غير مستقيم در ساخت‌هاي نحوي مشاهده مي‌شود.

This paper tries to deal with ditransitive constructions in Persian based on Malchukov et. al.(2007) which focus mainly on a semantic definition of these constructions. They regard a ditransitive construction as consisting of a predicate that takes three arguments: an agent (A), a recipient-like argument (R), and a theme (T). The event coded in this way involves physical or mental transfer. At first, the coding properties of ditransitives such as case-marking, indexation, and word order are explored, aiming at finding the relevant alignment. Next, these constructions are analyzed with respect to the behavioral properties of the two objects regarding syntactic phenomena like passivization, relativization, incorporation, etc. the results show that in Persian ditransitive constructions both case-marking and indexation follow indirective alignment, although, for these properties alignment alternation does exist. Word order is mainly affected by pragmatic factors. Behavioral properties mainly follow the coding properties, mostly showing indirective alignment.