بررسي تغييرات توليد و مصرف گونه‌هاي مرتعي مراتع قره‌باغ اروميه

Investigation on changes in consumption and production of rangeland species in Gharebagh rangelands of Urmia

هر‌يك از گونههاي مرتعي در ماههاي فصل چرا و سالهاي مختلف توليد معيني دارد. دام چرنده نيز در هر مقطع از فصل چرا و سالهاي مختلف مقدار علوفه معيني مصرف مي ‌كند كه برحسب شرايط و نژادهاي مختلف متفاوت ميباشد. بدون شناخت خصوصيات توليدي گياهان و ميزان مصرف علوفه يك مرتع در طول دوره چرا، برنامه‏ريزي و مديريت مرتع و دام مقدور نمي‏باشد. به‌منظور بررسي خصوصيات رويشي و توليدي و ميزان مصرف علوفه گياهان در مراحل مختلف فنولوژي توسط دام، اين تحقيق به مدت چهار سال در مراتع منطقه قره‌باغ اروميه به اجرا گذاشته شد. به‌اين منظور با شروع فصل چرا و ورود دام به مرتع، ميزان علوفه باقيمانده هر گونه از چراي دام، تا زمان خروج دام از مرتع با فواصل يكماهه برداشت شده و از تفاضل آن از توليد در داخل قطعه محصور، ميزان مصرف هر گونه تعيين شد. سرانجام به‌منظور تاثير سالهاي مورد مطالعه و ماههاي برداشت بر توليد و مصرف گونههاي تحت بررسي در منطقه مورد مطالعه، اعداد و ارقام حاصل مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت. نتايج تجزيه واريانس مركب دادهها نشان داد كه در مجموع در مورد بيشتر گونه‌ها بيشترين مقدار توليد و مصرف علوفه در سال چهارم همراه با افزايش بارندگي در اين سال نسبت به سالهاي ديگر اجراي طرح، رخ داده است. به‌طوري‌كه در طي شش ماه فروردين تا شهريور، ارديبهشت داراي بيشترين ميزان توليد و مصرف در همه سالها بوده است و همچنين كمترين ميزان توليد مربوط به ماه شهريور و كمترين ميزان مصرف در ماه فروردين رخ داده است. گونه‌هاي Festuca ovina، Helichrysum plicatum وBromus tomentelus بيشترين ميزان توليد و مصرف علوفه و گونه‌هاي Poa bulbosa، Astragalus effusus، Dactilis glomerata، Ziziphora clinopodioides و Koeleria cristata نيز كمترين توليد و مصرف علوفه را در بين گونه‌ها داشتند. واژههاي كليدي: مرتع، توليد علوفه، مصرف علوفه، فصل چرا، اروميه

Each species has a specific production during the grazing season and different years. Also, the grazing livestock consumes certain forage which is different in terms of different conditions and breeds. Planning and management of rangeland and livestock is not possible without understanding the production characteristics of plants and forage consumption of a rangeland during the grazing period. This study was implemented during four years in Urmia-Gharebagh rangelands to evaluate the vegetative characteristics and forage production and consumption by livestock at different phenological stages. For this purpose, with the start of the grazing season and livestock entry to rangeland, the remaining forage of each species was harvested with one -month intervals until the departure of livestock grazing and the consumption rate was calculated by subtracting it from the production inside the exclosure. Finally, in order to study the effect of years and months on the production and consumption of species, data were analyzed. The results of combined analysis of variance showed that, in most species, the highest forage production and consumption were obtained in the fourth year along with the increment of rainfall in this year compared to other years. During the six months (April to September), the highest forage production and consumption was recorded in May in all years of study. The lowest forage production and consumption was recorded in September and April, respectively. The highest production and consumption were recorded for Festuca ovina, Helychrism and Bromus tomentelus and Poa bulbosa, Astragalus effuses, Dactilis glomerata, Ziziphora clinopodioides and Koeleria cristataamong showed the lowest production and consumption. Key words: Rangeland, forage production, forage consumption, grazing season, Urmia