بررسي ميزان روان آب و رسوب در رخنمون‌هاي مارني استان آذربايجان شرقي

Evaluation of Runoff and Sediment in the Marl Outcropping in East Azerbaijan

واحدهاي‌ مارني‌ در قلمروي‌ حوضه هاي‌ آبخيز استان‌ آذربايجان شرقي گسترش‌ قابل‌ ملاحظه‌ داشته، و موجب انواع‌ ناهنجاري هاي‌ طبيعي‌ از جمله فرسايش‌ خاك‌، انواع‌ رخساره‌هاي‌ فرسايشي‌ (سطحي، شياري‌ - گالي‌) و رسوب زايي‌ بالا در حوضه ها هستند. در اين پژوهش ابتدا نقشه زمين شناسي استان رقومي شـده و نقشه سنگ شـناسي تـهيه گرديد. پس از آن نواحي رخنمون مارني‌ با توجه به سازندهاي زمين شناسي اسخراج‌ شدند. بر اين اساس سه واحد مارني شامل مارن ايوسن، مارن كرتاسه و مارن ميوسن تعيين گرديد سپس نقشه اقليم و نقشه شيب استان در سيستم GIS و نرم افزار ILwis قطع داده شدند و در نهايت نقشه نهايي مارن هاي استان و واحد هاي كاري تعيين گرديدند. ميزان‌ روان آب و رسوب زايي‌ مارن ها بر روي‌ پهنه‌هاي‌ مارني‌ با استفاده‌ از باران ساز صحرايي اندازه‌گيري‌ گرديد. نتايج نشان داد كه بيشترين رواناب و رسوب جمع آوري شده مربوط به مارن ميوسن مي باشد كه حداكثر رسوب جمع آوري شده با مقدار 145 گرم بر ليتر در فرسايش خندقي و در شيب 10-30 درصد اتفاق افتاده است. حداقل رسوب و روان آب جمع آوري شده مربوط به مارن كرتاسه به خصوص در فرسايش سطحي بوده كه مقدار آن 94/0 گرم بر ليتر مي-باشد. ضريب هبستگي شيب توپوگرافي با مقدار روان آب برابر با 479/. بوده و از نظر آماري ارتباط آنها با هم كاملاً معني دارهستند. ضريب هبستگي ساده بين روان آب با مقدار رسوب برابر 452/. بوده و ارتباط آنها باهم خيلي معني دار است. ضريب هبستگي بين مقدار رسوب ناشي از فرسايش خاك توسط باران ساز با كربن آلي و مواد خنثي شونده برابر با 374/.- و 382/.- بوده و ارتباط معني دار دارند.

Marl units in territory-watershed basin in East Azerbaijan province have expanded significantly, and cause natural malformation, including soil erosion, erosion facieses types (surface, rill-gully) and sedimentation in the basin. In this study, digitized geological stratigraphy and lithology maps that were prepared. Marlstone regions were drawn, Accordingly, three units, including Eocene, Miocene and Cretaceous marlstone were determined. The climate and slope maps of the province were crossed in GIS system and ILwis software and final maps of the area and working units were determined. Amount of runoff and sediment on marlstone regions were measured using artificial showers. Results indicated that the correlation coefficient of topographic slope was equal to the amount of runoff 0.479 and the statistical significance of their relationship together. Simple correlation coefficient between runoff and sediment calculated to be (0.452) and their relationship was acceptable was significantly meaningful. Correlation coefficient between the amount of sediment from soil erosion caused by rain instrument with organic carbon neutral materials were equal to -0.374 and are -0.382.