آموزش مبتني بر سازه‌هاي الگوي اعتقاد بهداشتي و كاهش ميزان سزارين در زنان باردار: يك مطالعه‌ي مداخله‌اي

Health Belief Model-Based Education & Reduction of Cesarean among Pregnant Women: An Interventional Study

مقدمه: شهرستان نورآباد ممسني داراي رتبه اول انجام زايمان به روش سزارين در استان فارس است. عمل جراحي سزارين از جمله اعمال جراحي بزرگ محسوب مي‌شود و مانند ساير اعمال جراحي بزرگ با عوارضي همراه است. مطالعه حاضر با هدف تعيين تاثير مداخله آموزشي مبتني بر الگوي اعتقاد بهداشتي بر كاهش سزارين زنان باردار اين شهرستان در سال 1388 انجام شده است. روش‌ها: در اين مطالعه نيمه تجربي، تعداد 100 زن باردار شكم اول تحت پوشش مراكز بهداشتي درماني شهري شهرستان نورآباد ممسني كه در هفته‌هاي 30-20 بارداري خود بودند، به طور تصادفي در دو گروه مورد و شاهد طبقه‌بندي شدند. قبل از اجراي برنامه آموزشي، پرسش‌نامه‌اي در ارتباط با سزارين بر اساس سازه‌هاي الگوي اعتقاد بهداشتي، در دو گروه تكميل شد. گروه مورد، مداخله‌ آموزشي را كه بر اساس الگوي اعتقاد بهداشتي طراحي شده بود، دريافت كردند. زنان هر دو گروه، بين 8-4 هفته بعد از مداخله، دوباره پرسش‌نامه‌هاي مربوط را تكميل كردند. داده‌هاي جمع‌آوري شده با استفاده از نرم‌افزار 14SPSS و آزمون‌هاي آماري t مستقل، t زوج، Chi-Square، Wilcoxon and Mann-Whitneyمورد تجزيه و تحليل آماري قرار گرفتند. يافته‌ها: نتايج نشان دهنده‌ وجود تفاوت معني‌دار در ميانگين نمرات آگاهي (001/0 > P)، حساسيت درك شده (001/0 > P)، شدت درك شده (001/0 > P)، منافع درك شده (001/0 > P) و خود-كارآمدي درك شده (02/0 = P) زنان گروه مورد نسبت به زنان گروه شاهد بعد از انجام مداخله بود. در مورد سازه‌هاي موانع درك شده (09/0= P)، قصد براي انتخاب نوع زايمان (73/0 = P) و عملكرد (24/0 = P)، تفاوت معني‌داري بين دو گروه بعد از مداخله مشاهده نشد. نتيجه‌گيري: برنامه آموزشي مبتني بر الگوي اعتقاد بهداشتي در افزايش آگاهي و نگرش‌هاي زنان باردار در زمينه زايمان، موفق بوده است، ولي با توجه به اينكه در انتخاب نوع زايمان عوامل متعددي دخيل هستند و افزايش آگاهي و نگرش به طور حتم منجر به انجام عملكرد مطلوب توسط- فرد نمي‌شود، استفاده هم‌زمان از الگوهاي ديگري كه بر سياست‌گذاري‌هاي بهداشتي و نرم‌هاي انتزاعي و ... تاثير بگذارند، مي‌تواند كارآيي اين الگو را افزايش دهد.

Abstract Background: Noorabad-e-Mamasani has the highest rate of delivery by cesarean section in Fars province. Cesarean section, as a large surgical operation, is accompanied with some side effects that sometimes get very dangerous and rarely lethal. The present investigation aims to determine the effects of a health belief model-based educational intervention on decreasing cesarean sections among the mentioned cityʹs pregnant women in 2009. Methods: In this quasi-experimental study, 100 primiparous pregnant women, in their third trimester, were randomly categorized into two groups of case and control. The educational plan was designed based on the health belief model (HBM). Before implementation of the educational plan, a questionnaire, based on the HBM structures, was completed by the two groups. The case group received HBM-based education (6 educational sessions during three consecutive days). Pregnant women of the both groups completed the questionnaire for a second time 4-8 weeks after the intervention. The collected data was analyzed using SPSS 14 software and by independent-t, t-paired, chi- square, Wilcoxon, and Mann Whitney statistical tests. Participation of individuals in this study was voluntarily and with informed consents. Findings: Findings of the present research showed a meaningful difference in the mean scores of awareness (P < 0.001), perceived susceptibility (P < 0.001), perceived benefits (P < 0.001) and perceived self-efficacy (P = 0.02) between the two groups after the intervention. However, no significant difference was observed between the two groups about perceived barriers (P = 0.09), intention for choosing the delivering type (P = 0.73), and behavior (P = 0.24) after the intervention. Conclusion: Results of this study indicated the effectiveness of health belief model-based educational plan on increasing the awareness and attitudes of pregnant women towards delivery. However, considering the numerous factors that may affect choice of delivery method, increased awareness and attitudes do not necessarily lead to the desired behavior. Therefore, in order to boost the efficiency of this model, it is important to take advantage of other models that influence health policy making and abstract norms.