بررسي ارتباط برخي عوامل رواني- اجتماعي با رفتارهاي تبعيت از درمان بيماران همودياليز شهر اصفهان: چارچوبي مفهومي بر اساس تيوري شناختي- اجتماعي*

The Association between Social-Psychological Factors and Treatment Adherence Behaviors among Maintenance Hemodialysis Patients in Isfahan, Iran: A Conceptual Framework based on Social Cognitive Theory

مقدمه: حفظ سلامت بيماران تحت همودياليز بستگي به تبعيت از توصيه‌هاي درماني دارد. عدم تبعيت درماني اين بيماران، به صورت مستقيم با پيامدهاي باليني وخيم‌تر مرتبط مي‌باشد. هدف از پژوهش حاضر، شناسايي روابط بين افسردگي، حمايت اجتماعي درك‌ شده، خودكارامدي و تعامل بيمار با پرسنل درماني با رفتارهاي تبعيت از درمان در بيماران همودياليز بر اساس تيوري شناختي- اجتماعي بود. روش‌ها: مطالعه حاضر مقطعي است و بر روي 160 بيمار مراكز همودياليز شهر اصفهان انجام شد. شيوه نمونه‌گيري، تصادفي منظم و متناسب با حجم بود. ابزار جمع‌آوري اطلاعات شامل پرسش‌نامه افسردگي Beck، مقياس چند بعدي حمايت اجتماعي ادراك‌شده، راهبردهاي ارتقاي سلامتي، ابزار سنجش تعامل بيمار- پرسنل درمان و پرسش‌نامه خود گزارش‌دهي رفتارهاي تبعيت درماني بود. اطلاعات گردآوري شده توسط آزمون‌هاي توصيفي و همبستگي مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت. يافته‌ها: 6/60 درصد از افراد مورد مطالعه مرد بودند. ميانگين سني افراد مورد مطالعه 04/15 ± 95/51 بود. ميانگين نمره كل رفتارهاي تبعيت از درمان 64/201 ± 48/861 در دامنه (1200-0) به دست آمد. بين عوامل رواني– اجتماعي مورد بررسي با رفتارهاي كل تبعيت از درمان ارتباطي مشاهده نشد اما بين اين عوامل با زيرمقياس‌هاي رفتاري، ارتباط معني‌دار مشاهده گرديد (05/0 > P). همه اين عوامل با نمره درك از اهميت رفتار ارتباط معني‌دار داشتند (001/0 > P). بين متغيرهاي جمعيت‌شناختي همچون سن، جنس و وضعيت تاهل با مقياس و زيرمقياس رفتار تبعيت درمان ارتباط معني‌دار مشاهده گرديد (05/0 > P). نتيجه‌گيري: بر اساس نتايج به دست آمده به نظر مي‌رسد متغيرهاي رواني– اجتماعي مورد مطالعه از طريق نقش واسطه‌اي عامل درك از اهميت رفتار بر رفتار پيامد موثرند كه لزوم توجه بيشتر به اين عامل در مطالعات آتي و طراحي مداخلات مبتني بر تيوري احساس مي‌گردد.

Background: Hemodialysis patientsʹ health depends on adherence to treatment recommendations. Non-adherence to treatment is directly associated with worse clinical outcomes. This study was designed to determine the association of between treatment adherence behaviors among maintenance hemodialysis patients and depression, perceived social support, self efficacy, and patientʹs interaction with medical service providers based on social cognitive theory. Methods: This cross-sectional study used proportional random sampling to select 160 maintenance hemodialysis patients in Isfahan, Iran. Data was gathered by Beck depression questionnaire, multidimensional scale of perceived social support (MSPSS), strategies used by patients to promote health (SUPPH) questionnaire, patient reactions assessment questionnaire, and the end-stage renal disease adherence questionnaire. The data were analyzed using descriptive and correlation statistics. Findings: Our findings showed that 60.06% of the participants were male. Their average age was 51.95 ± 15.04 and mean of total scores of treatment adherence behaviors was 861.48 ± 201.64 (range: 0-1200). There was not any significant relationship between the studied factors treatment adherence behaviors. However, behavioral sub-scales were significantly related with the studied factors (P < 0.05). Furthermore, all factors had significant relationships with scores of perception about the importance of behaviors (P < 0.001). Demographics, including age, sex, and marital status, were also related with treatment adherence behavior scale and sub-scale (P < 0.05). Conclusion: Based on the results, social-psycological factors affect treatment adherence behaviors as a mediator of perceptions. Therefore, they have to be considered in future theory-based interventions and studies.