اثر تغيير كاربري اراضي مرتعي به ديمزار بر نيتروژن و ماده آلي خاك در مراتع استان‌هاي كرمانشاه و كردستان (مطالعه موردي: حوزه آبخيز ليله، روانسر و رازآور)

Impact of land use changes from rangeland to rain-fed land on soil organic matter and nitrogen in Kermanshah and Kordestan provinces (Case study: Lille, Ravansar and Razavr watersheds)

اين پژوهش به منظور تعيين اثر تغيير كاربري اراضي از مرتع به ديمزار بر برخي از مهمترين شاخص‌هاي كيفي خاك از قبيل نيتروژن و ذخيره ماده آلي ذره‌اي در دو استان كرمانشاه (حوزه ليله و حوزه روانسر) و كردستان (حوزه رازآور، كلوچه و مرواريد) انجام شد. در اواخر بهار 1391، با پيمايش صحرايي در هر حوزه يك مرتع و ديمزاري كه دقيقا در مجاور آن قرار گرفته بود، به‌عنوان محدوده مطالعاتي انتخاب شد. براي نمونه‌برداري از خاك و پوشش گياهي، در هر كاربري، دو ترانسكت صد متري (يك ترانسكت عمود بر جهت شيب و يك ترانسكت در جهت شيب) و در طول هر ترانسكت 10 پلات يك متر مربعي به فواصل 10 متر مستقر شد. در هر كاربري، 4 تكرار و در مجموع مناطق 32 تكرار انتخاب شد. در ابتدا و انتهاي هر ترانسكت از عمق 25-0 سانتي‌متري نمونه‌هاي خاك برداشت شد. براي تجزيه و تحليل اطلاعات از آزمون تي استيودنت مستقل استفاده شد. نتايج نشان داد كه در مناطق مورد مطالعه تبديل مرتع به ديمزار داراي تاثير معني‌دار بر ذخاير نيتروژن و كربن اكوسيستم است، اما نوع و شدت تغييرات به نوع گونه كشت شده (گندم يا نخود) بستگي داشت. به‌طور كلي، نتايج اين بررسي نشان داد كه اگر چه تغيير كاربري از مرتع به ديمزار سبب كاهش كيفيت خاك مي‌گردد، اما اين اثر منفي را مي‌توان با انتخاب نوع كشت تعديل داد.

This study aimed to determine the effects of land use changes from rangeland to rain-fed land on some qualitative soil factors such as nitrogen and particulate organic matter in Kermanshah (Lileh and Ravansar watersheds) and Kordestan (Razavar, Kalucheh and Morvarid watersheds) provinces. A completely random design method was used to collect soil samples from each land use and watershed. The data was then analyzed using un-paired t-test. The results showed that land use changes from rangeland to rain-fed land had significant impact on qualitative soil factors. The kind and severity of the changes varied due to the kind of planted species in agricultural land. Land use change from Astragalus microcephalus to Cicer arietinum in Lileh, total organic matter, total nitrogen content, particulate organic matter-C (POM_C) and –N were significantly decreased 32%, 55%, 48% and 24%, respectively. Land use changes from Astragalus acanthus to Triticum sativum in Ravansar had no significant changes on POM-C and TOM, but decreased TN and POM-N 10% and 4%, respectively. In Kalucheh and Morvarid watersheds, POM-N was decreased 69% and 40% as a result of land use changes, respectively (P < 0.01). In overall, the results showed that the negative impacts of land use changes in natural communities could be minimized by planting appropriate agricultural plants.