واكنش ژنوتيپ‌هاي كلزا به كشت تاخيري در مناطق معتدل سرد استان كرمانشاه

Response of Oilseed Rape Genotypes to Delayed Planting in Temperate Cold Regions of Kermanshah Province in Iran

تاريخ كاشت به هنگام نقش اساسي در زمستان‌گذراني موفق كلزا و دستيابي به پتانسيل عملكرد دانه آن دارد. به دلايل مختلفي ممكن است كاشت كلزا توسط كشاورزان با تاخير انجام شود. به منظور ارزيابي واكنش كلزا به كاشت تاخيري 22 ژنوتيپ كلزا بصورت طرح كرت‌هاي خرد شده در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با چهار تكرار در ايستگاه تحقيقات اسلام‌آباد غرب در سه سال زراعي 89-1386 مورد مطالعه قرار گرفتند. در اين آزمايش تاريخ كاشت هفتم مهر و هفتم آبان به ترتيب به عنوان كشت متداول و تاخيري در كرت‌هاي اصلي و ژنوتيپ‌هاي كلزا در كرت‌هاي فرعي قرار گرفتند. اثر تاريخ كاشت بر عملكرد دانه در سه سال اجراي آزمايش در سطح احتمال يك درصد معني‌دار بود. ميانگين عملكرد دانه در كشت تاخيري با 3678 كيلوگرم در هكتار كمتر از عملكرد دانه در تاريخ كاشت متداول با 4455 كيلوگرم در هكتار بود. با توجه به شرايط متغير محيطي در سال‌هاي مورد نظر اثر سال بر همه صفات به استثناي ارتفاع گياه معني‌دار بود. سرماي شديد و يخبندان زمستان در سال زراعي 87-1386 باعث كاهش معني‌دار عملكرد دانه شد. نتايج نشان داد كه ژنوتيپ‌هاي مورد نظر براي همه صفات مورد ارزيابي به استثناي تعداد خورجين در گياه داراي تفاوت معني‌داري بودند. در تاريخ كاشت متداول ژنوتيپ‌هاي اليت، MHA 01/18 و زرفام به ترتيب با 5079، 4907 و 4802 كيلوگرم در هكتار داراي عملكرد دانه بيشتري بودند. در تاريخ كاشت تاخيري نيز هايولا308، زرفام و شيرالي به ترتيب با 4487، 4474 و 4441 كيلوگرم در هكتار داراي عملكرد دانه بيشتري بودند. اثر متقابل ژنوتيپ × تاريخ كاشت بر همه صفات به استثناي درصد روغن دانه غير معني‌دار بود. در حالي كه اثر متقابل سال × تاريخ كاشت بر اكثر صفات مورد بررسي معني‌دار بود. به طور كلي نتايج نشان داد كه واكنش ژنوتيپ‌هاي كلزا به كاشت تاخيري به ميزان خيلي زيادي به شرايط آب و هوايي پاييز بستگي دارد و برخي ژنوتيپ‌هاي كلزا مثل هايولا401 ، هايولا 308، زرفام و شيرالي كه از سرعت رشد خوبي در اوايل فصل برخوردار بودند در كشت تاخيري عملكرد دانه قابل قبولي داشتند.

Suitable planting date have an important role in winter hardiness of oilseed rape and its grain yield. For many reasons, farmers grow oilseed rape with delayed planting date. To evaluate oilseed rape response to delayed planting, 22 genotypes were studied using split plot arrangement in randomized complete block design with four replications in Islamabad-e-Gharb Agricultural Research Station in three growing seasons (2007-10). September 29 and October 29 were considered as optimum and delayed planting date, respectively. Simple analysis of variance showed that planting date had significant effect (P < 0.01) on grain yield in three growing seasons. Average grain yield (4455 kg ha-1) in normal planting date was higher than that of delayed planting date with 3678 kg ha-1. Growing season effect was significant on all measured traits except plant height. In 2007-2008, grain yield of oilseed rape genotypes reduced significantly mainly due to severe cold winter. Genotypes significantly differed for all traits except pod number plant-1. In optimum planting date, ELITE, MHA01/18 and ZARFAM with 5079, 4907 and 4807 kg ha-1 had higher grain yield. In delayed planting date HYOLA 308, ZARFAM and SHIRALEE with 4487, 4474 and 4441 kg ha-1 produced higher grain yield, respectively. Genotype × planting date interaction effect was significant on seed oil content, while effect of growing season × planting date was significant on most of traits. Results showed that response of oilseed rape genotypes to delayed planting depends on weather conditions in autumn. Some oilseed rape genotypes such as HYOLA 401, HYOLA 308, ZARFAM and SHIRALEE had reasonable grain yield because of faster growth rate in autumn.