رابطه سواد سلامت با وضعيت سلامت عمومي و رفتارهاي بهداشتي در سالمندان شهر اصفهان

The Relationship between Health Literacy, Health Status and Healthy Behaviors among Elderly in Isfahan, Iran

مقدمه: سواد سلامت را مي‌توان به صورت توانايي خواندن، درك كردن و عمل كردن بر اساس توصيه‌هاي بهداشتي و سلامتي تعريف نمود. افراد با سواد سلامت ناكافي، با احتمال كمتري اطلاعات نوشتاري و گفتاري ارايه شده توسط متخصصان سلامتي را درك مي‌كنند و به دستورات داده شده توسط آن‌ها عمل مي‌كنند. همچنين وضعيت سلامتي ضعيف‌تري دارند و هزينه‌هاي پزشكي بيشتري را متحمل مي‌شوند. در نتيجه امروزه سواد سلامت ناكافي به عنوان يك تهديد جهاني به شمار مي‌آيد. از اين رو هدف از اين مطالعه، تعيين وضعيت سواد سلامت، تعيين ارتباط سطح سواد سلامت با وضعيت سلامت عمومي و رفتارهاي بهداشتي همچون استفاده از خدمات درماني و همچنين اتخاذ رفتارهاي پيش‌گيرانه در سالمندان شهر اصفهان به عنوان يك گروه آسيب‌پذير بود. روش‌ها: مطالعه حاضر از نوع توصيفي- تحليلي بود كه بر روي 354 نفر سالمند (60 سال به بالا) در شهر اصفهان انجام شد. روش نمونه‌گيري به صورت خوشه‌اي متناسب با حجم بود. جهت سنجش سواد سلامت سالمندان از پرسش‌نامه سواد سلامت عملكردي بزرگسالان (TOFHLA يا Test of functional health literacy in adults) استفاده شد. وضعيت سلامت عمومي (1 سوال)، وضعيت استفاده از خدمات درماني (3 سوال) و اتخاذ رفتار‌هاي پيش‌گيرانه (3 سول) به صورت خود گزارش‌دهي مورد ارزيابي قرار گرفت. در اين پژوهش، داده‌ها و اطلاعات به روش پرسشگري درب منازل جمع‌آوري شد. اطلاعات جمع‌آوري شده از طريق نرم افزار 18SPSS و با به كارگيري آزمون‌هاي آماري Mann whitney، Kruskal-Wallis و همبستگي Spearman مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت. يافته‌ها: ميانگين سني آزمودني‌ها 97/6 ± 67 سال بود. حدود 57 درصد از افراد مورد مطالعه مرد و 43 درصد زن بودند. سواد سلامت 6/79 درصد از سالمندان در حد ناكافي، 6/11 درصد مرزي بود و تنها 8/8 درصد شركت‌كنندگان از سواد سلامت كافي برخوردار بودند. سطح سواد سلامت ناكافي در افراد با سنين بالاتر (001/0 > P)، افراد با ميزان تحصيلات كمتر (001/0 > P)، درامد پايين‌تر (001/0 > P) و زنان (001/0 = P) شايع‌تر بود. همچنين افراد با سطح پايين سواد سلامت بيش از سايرين به پزشك مراجعه مي‌كردند (003/0 = P) و سابقه بستري شدن در بيمارستان (01/0 = P) را داشتند. در اين مطالعه، ارتباط آماري معني‌داري بين سطح سواد سلامت و مراجعه به بخش اورژانس در افراد مورد مطالعه ديده نشد. افراد با سطح سواد سلامت بالاتر، وضعيت سلامت عمومي خود را بهتر ارزيابي كردند (001/0 > P). همچنين آن‌ها بيش از سايرين نسبت به انجام آزمايش‌هاي غربال‌گري PSA (Prostate-specific antigen test) جهت غربال‌گري سرطان پروستات در مردان (001/0 > P) و FOBT (Fecal occult blood test) جهت غربال‌گري سرطان كولوركتال (003/0 = P) مبادرت مي‌ورزيدند. بين سطح سواد سلامت و انجام ماموگرافي در زنان سالمند ارتباط آماري معني‌دار ديده نشد. نتيجه‌گيري: به طور كلي اين پژوهش سطح سواد سلامت را در سالمندان بسيار ناكافي نشان داد كه اين خود لزوم توجه بيشتر را به امر سواد سلامت در برنامه‌هاي ارتقاي سلامت مي‌رساند. از اين رو با تدوين برنامه‌هاي جامع، ايجاد رسانه‌ها و مواد آموزشي ساده و قابل فهم و همچنين مداخلات آموزشي كارامد براي افراد با سواد سلامت ناكافي مي‌توان گامي موثر براي توسعه مهارت‌هاي سواد سلامت و ارتقاي سلامت در جامعه برداشت. در نهايت بدين طريق مي‌توان تاثيرات منفي سطح پايين سواد سلامت را در جامعه كاهش داد.

Abstract Background: Health literacy is a measure of an individual’s ability to read, comprehend, and act on medical instructions. Limited health literacy can reduce adults’ ability to comprehend and use basic health-related materials, such as prescription, food labels, health education pamphlets and articles, appointment slips and health insurance plans. Therefore, it can reduce their ability to take appropriate and timely health care actions. Nowadays, low health literacy is considered a worldwide health threat. Thus, the purpose of this study was to assess health literacy level in elderly and to investigate the relationships between health literacy and health status, as well as health care utilization and health preventive behaviors. Methods: A cross-sectional survey of 354 elderly individuals was conducted in Isfahan, Iran. The method of sampling was clustering. Health literacy was measured using the Test of Functional Health Literacy in Adults (TOFHLA). Data was collected using home interviewing. Health status was measured based on self-rated general health. Health care utilization was measured based on self-reported outpatient clinic visits, emergency room visits, and hospitalizations. Moreover, health preventive behaviors were measured based on self-reported use of preventive health services. Findings: Approximately 79.6% of adults were found to have inadequate health literacy. They tended to be older, have fewer years of schooling, lower household income, and being female. Inadequate health literacy was associated with poorer general health (P < 0.001). In addition, health literacy level was negatively associated with outpatient visits (P = 0.003) and hospitalization (P = 0.01). No significant association was found between health literacy level and emergency room utilization. Individuals with higher levels of health literacy have performed PSA (P < 0.001) and FOBT (P = 0.003) tests (in order to diagnose prostate and colorectal cancers, respectively) more than others. No significant association was found between health literacy level and mammogram in the last 2 years. Conclusion: Low health literacy is more prevalent in older adults. This emphasizes the importance of health literacy issue in health promotion. Therefore, with simple educational materials and effective interventions for low health literacy group, we can improve health promotion in society and mitigate the adverse health effects of low health literacy.