استخراج ضرايب گياهي سه رقم برنج بر پايه روش برآورد تبخير- تعرق مرجع در منطقه رشت

Derivation of crop coefficients of three rice varieties based on ETo estimation method in Rasht region

تعيين تبخير- تعرق در مطالعات آبي و به ويژه جهت برآورد آب مصرفي گياه و طراحي سيستم‌هاي آبياري ضروري است. يكي از مهم‌ترين مراحل در تعيين آب مورد نياز گياه، تعيين ضريب گياهي و تبخير- تعرق مرجع با توجه به عواملي مانند دوره رشد، تنوع گونه و واريته گياه است. پژوهش حاضر در اراضي شاليزاري موسسه تحقيقات برنج كشور واقع در منطقه رشت، در سال هاي 1390 و 1391 به منظور استخراج ضريب گياهي برنج براي سه رقم هاشمي به عنوان رقم محلي، خزر به عنوان رقم اصلاح شده و بهار به عنوان رقم هيبريد انجام شد. مقادير تبخير- تعرق گياه با نصب 3 عدد ميني لايسيمتر استوانه‌اي براي هر رقم اندازه گيري شد. استخراج ضرايب گياهي بر پايه پنج روش پنمن-مانتيث فايو، تابش، بلاني-كريدل، تشت تبخير و هارگريوز– ساماني جهت برآورد تبخير- تعرق مرجع انجام گرفت. بر اساس نتايج، نياز آبي ارقام خزر (526 ميلي متر) و بهار (490 ميلي متر) نسبت به رقم هاشمي (459 ميلي متر) به ترتيب به ميزان 6/14 و 8/6 درصد بيشتر بود. ضرايب گياهي با توجه به رقم و روش مبناي برآورد ETo، بين 76/0 تا 09/1 براي مرحله ابتدايي، 15/1 تا 48/1 براي مرحله مياني و 91/0 تا 21/1 براي مرحله انتهايي متغير بود. تفاوت ضرايب گياهي استخراج شده در اين پژوهش به تفكيك مراحل سه گانه با مقادير توصيه شده فايو نشان از ضرورت استخراج ضرايب گياهي بر مبناي شرايط محلي است. ضرايب مذكور با توجه به اين كه بر مبناي روش برآورد تبخير-تعرق مرجع استخراج شده مي تواند موجب تدقيق برآوردها در شرايط محدوديت دسترسي به داده-هاي هواشناسي شود. نتايج اين پژوهش براي كارشناسان و متوليان آب منطقه در افزايش دقت برآوردهاي نياز آبي و با هدف استفاده از آن در طراحي پروژه هاي آبي و برنامه ريزي تحويل آب در شبكه هاي آبياري و زهكشي مي تواند موثر واقع شود.

Determination of evapotranspiration is necessary in water studies specially to estimate crop water requirement and to design irrigation systems. One of the most important stages in estimating crop water requirement is determination of crop coefficient (Kc) and reference evapotranspiration (ETo) as for factors such as growing period, crop species and cultivar. This experiment was conducted to derivate Kc for three rice varieties, Hashemi as a local cultivar, Khazar as an improved cultivar and Bahar as a Hybrid cultivar, in paddy fields of Rice Research Institute of Iran in 2009 and 2010. The values of crop evapotranspiration (ETc) were measured with installing three cylindrical mini-lysimeter for each cultivar. Derivation of Kc were done based on five ETo estimation methods including FAO Penman-Monteith, Radiation, Blaney-Criddle, Pan Evaporation and Hargreaves. As a result, water requirements for Khazar (526 mm) and Bahar (490 mm) varieties were 14.6 and 6.8 percent higher than Hashemi (459 mm) cultivar, respectively. The crop coefficients were varied between 0.76 to 1.09 for initial stage, 1.15 to 1.48 for mid-season and 0.91 to 1.21 for late-season based on ETo estimation method and rice cultivar. Difference between the gained Kc in this study with the recommended values by FAO shows that derivation of crop coefficient based on local conditions is necessary. The obtained Kc based on different ETo methods can increase estimation accuracy of water requirement in availability limitation to meteorological data. The results of this study can be used by local project managers, consultants and irrigation engineers in designing water projects and scheduling of water delivery in irrigation and drainage networks.