مقايسه نظام‌هاي تناوب‌ زراعي مبتني بر گندم در منطقه گنبدكاووس

Comparison of wheat based rotation systems in Gonbad Kavous region

به منظور بررسي و مقايسه تناوب‌هاي زراعي مبتني بر گندم از نظر ميزان توليد، توجيه اقتصادي، حاصلخيزي خاك و تغييرات جمعيت علف‌هاي هرز، بيماري‌ها و آفات، آزمايشي به مدت پنج سال زراعي (1385 تا 1390) در ايستگاه تحقيقات كشاورزي گنبد اجرا شد و طي آن، شش نظام تناوب زراعي، شامل 1- گندم - گندم 2- گندم- كلزا 3- گندم - نخود 4- گندم - پنبه 5- گندم - هندوانه و 6- گندم - آفتابگردان با استفاده از طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در قطعاتي به مساحت 180 متر مربع مورد ارزيابي قرار گرفتند. نظام‌هاي تناوبي اجرا شده بر اساس زراعت غالب منطقه (گندم رقم دريا) بوده و در زميني كه سال قبل به صورت يكنواخت زير كشت گندم بود، آغاز و در پايان اجراي آزمايش نيز به كشت گندم خاتمه يافتند. نتايج تجزيه واريانس نشان داد كه تيمارهاي تناوبي اثر معني‌داري بر صفات گياهي گندم از جمله ارتفاع بوته، تعداد سنبله بارور در متر مربع، تعداد دانه در متر مربع، وزن هزار دانه، عملكرد دانه و تعداد سنبلچه بارور در سنبله داشتند. نتايج مقايسه ميانگين‌ها نيز نشان داد كه عملكرد دانه گندم در تيمار تناوبي گندم - نخود داراي بيشترين مقدار (5343 كيلوگرم در هكتار) و در تيمار تناوبي گندم - آفتابگردان داراي كمترين مقدار (3990 كيلوگرم در هكتار) بود. بنابراين، بر اساس نتايج حاصل از اين آزمايش، تناوب گندم - نخود براي منطقه مورد نظر قابل توصيه است.

To study and comparison of different crop rotations based on wheat in regard to yield, economic performance, soil fertility, weed populations, pests and diseases, an experiment was conducted at Agricultural Research Station of Gonbad Kavous during five years (from 2005 to 2010 cropping seasons). The six crop rotation systems consisted of 1. wheat-wheat, 2. wheat-rapeseed, 3. wheat-chickpea, 4. wheat-cotton, 5. wheat-watermelon and 6. wheat-sunflower, were evaluated in a randomized complete block design with 3 replications each in 180 m2 plots size. Performed rotation systems were based on prevailing cultivation of the region (wheat cv. Darya). Wheat plants were cultivated in all plots at the start and end of the experiment. Results from analysis of variance revealed that effect of rotation was significant on wheat characteristics including plant height, number of fertile spike per m2, number of seeds per m2, 1000 grain weight, number of fertile spikelets per spike and grain yield. Results of means comparison of treatments showed that highest (5343 kg.ha-1) and lowest (3990 kg.ha-1) wheat grain yield obtained from wheat- chickpea and wheat- sunflower rotations, respectively. Based on the results of this experiment, wheat- chickpea rotation can be recommended for the studied region.