مختصات روش‌شناختي فرارشته آينده‌پژوهي به مثابه يك فراپاردايم يك‌پارچه

Methodological Coordinates of Transdisciplinary Futures Studies as an Integrated Meta-Paradigm

آينده‌پژوهي، دانشي فرارشته‌اي براي درك بهتر تغيير و آينده به شمار مي‌رود. مطالعه‌ي حاضر در عرصه‌ي روش شناسي فرا رشته اي، با مروري بر پارادايم‏شناسي‏هاي مطالعات آينده با ارجاع به گونه‏شناسي جوزف ووروس ، پنج پارادايم پژوهشي در آينده‏پژوهي شامل اثبات‏گرايي ، پسااثبات‏گرايي ، سنجش‏گرايي ، برساخت‌گرايي و مشاركتي را معرفي خواهد كرد. درباره‌ي تفاوت‏ها و شباهت‏هاي اين پارادايم‏ها در سطوح هستي‏شناسي، معرفت‏شناسي و روش‏شناسي بحث مي شود و ويژگي‏هاي هر پارادايم از زاويه‌ي ديد هدف پژوهش، جايگاه پژوهش‏گر، طبيعت دانش و انباشت دانش مورد توجه قرار مي‌گيرد. سپس برخي از شاخص‏ترين فنون و روش‏هاي آينده‏پژوهي مانند تحليل اثرات روند، دلفي، سناريوها، تحليل لايه‏اي علت‏ها و غيره معرفي مي‌گردد. به علاوه، در اين مطالعه تلاش مي‏شود موقعيت هر يك از اين فنون‏ و روش‏ها در روش‏شناسي‏هاي پنج‏گانه مشخص شود. در انتها با معرفي رويكرد پژوهشي آينده‏هاي يكپارچه ، به‏عنوان جديدترين رويكرد روش‏شناسي در مطالعات آينده، درباره‌ي نحوه‌ي به‏كارگيري اين فراپاداريم غيرنسبي گرا و زمينه ساز يكپارچگي هستي‌شناسي، معرفت شناسي و روش شناسي در آينده‏پژوهي، بحث خواهد شد.

Futures research is transdisciplinary knowledge to understand the changes and futures. In the context of interdisciplinary methodology, current study reviews the paradigms of futures studies referring to typology of Joseph Voros and introduces five research paradigms including Positivism, Post-positivism, Criticalism, Constructivism and Participatory. The differences and similarities of these paradigms in the levels of anthology, epistemology, and methodology would be discussed and then, characteristics of each paradigm in terms of research purpose, status of researcher, nature of knowledge, and accumulated knowledge would be argued. In the next step, the main techniques and methods of futures studies such Trend Impact Analysis, Delphi, Scenarios, Causal Layered Analysis, and etc. are discussed. Further, we try to identify the status of each technique and method in the five mentioned methodologies. Finally, we introduce Integral futures approach as a newest methodology in futures studies to consider how this meta-paradigm is used in the area of futures studies.