دين و مدرنيته؛ بررسي رويكرد فروكاهشي به دين در نسبت با مدرنيته

Religion and Modernity; A Review of the Reductive Approach to Religion in Relation to Modernity

در عصر مدرن اگر تعارضي ميان دين و مدرنيته باشد، اين تعارض چگونه قابل رفع و رجوع است؟ در اين تعارض برخي تقدم دين، بعضي تقدم فرهنگ مدرن و برخي نيز راهي ميانه را مطرح مي‌سازند. در نگاه آقاي ملكيان، دين هم به متون ديني و هم به برداشت‌هاي انسان‌ها از آن متون و نيز به اعمال انسان‌هاي متدين اطلاق مي‌شود. فهم سنتي از دين، فهم بنيادگرايانه و مبتني بر تاريخ است كه با مدرنيته سازگار نيست. از‌اين‌رو وي معنويت را به‌منزله دين عقلاني شده، و تفسير مدرن از دين را به‌جاي فهم سنتي از دين ارايه مي‌كند. فهم سنتي از دين با برخي از مولفه‌هاي مدرنيته سازگار نيست. پس از‌آنجا‌كه اين مولفه‌ها اجتناب‌ناپذيرند، بايد از دين فهمي ارايه دهيم كه ناسازگاري با مدرنيته در آن برطرف شود. در نقد اين ديدگاه بايد گفت اولاً برخي از مولفه‌هايي كه در دين مورد ادعاي او با مدرنيته درگير مي‌شوند، اصولاً در اديان يا دست‌كم در دين اسلام وجود ندارند و برخي ديگر كه از مولفه‌هاي دين به‌شمار مي‌روند، از پشتوانه عقلي و معرفتي برخوردارند. روش اين مقاله توصيفي، تحليلي و انتقادي است.

If there is a contradiction between religion and modernity, how it can be resolved? In this contradiction, some propose the priority of religion; others propose the priority of modern culture and still others propose a middle way. In the view of Mr. Malekiyan, religion is applied to religious texts, menʹs understandings of these texts and religious menʹs deeds. Traditional understanding of religion is a fundamentalist and history-based understanding, which contradicts modernity. Therefore, he defines spirituality as rationalized religion and proposes modern interpretation of religion instead of its traditional understanding. Traditional understanding of religions contradicts with some of the components of modernity. Since these components are inevitable, we should propose an understanding of religion in order to resolve its contradiction with modernity. To criticize this view, it should be said that some of the components of the religion- the one claimed by him- which contradict modernity do not essentially exist in religions or at least in Islam and the others which are regarded as components of religion enjoy intellectual and epistemic support. A descriptive-analytical-critical method is used in this paper.