پتانسيل يابي منابع آب زيرزميني با استفاده از مدل AHP و تكنيك GIS (مطالعه موردي: حوضه آبخيز شاهرود- بسطام)

Quantitative Research on Meanders of AjiChay River between Khaje and Vanyar

روند روبه‌رشد شهرستان شاهرود در سال هاي اخير، راهبرد مديريت منابع آب در اين منطقه را بيش از پيش ايجاب مي كند. يكي از راهكارهاي مديريتي منابع آب، شناسايي مناطق آبي با پتانسيل‌هاي مختلف و بهره‌برداري از آنها با توجه با ظرفيت شان مي‌باشد. هدف از اين پژوهش پهنه‌بندي مناطق پتانسيل آبي در حوضه آبخيز شاهرود- بسطام با استفاده از عوامل موثر در تغذيه سفره‌هاي آب زيرزميني، از طريق مدل AHP و تكنيك GIS است. جهت نيل به اهداف از معيارهاي زمين شناسي، اقليمي، ژيومورلوژي و هيدرولوژي بهره گيري شد و در مجموع پنج منطقه پتانسيلي بالا، خوب، متوسط، كم و بدون پتانسيل شناسايي گرديد. در پايان براي اطمينان از نتيجه نهايي، لايه پتانسيلي منطقه مطالعاتي به سه روش Raster Calculator Weighed Overlay, و Weighted Sum تهيه شده است. نتايج نشان مي دهد كه در بين پنج منطقه پتانسيلي معرفي شده حداكثر مساحت پهنه پتانسيل بالا در روش نخست و حداقل مساحت آن در روش دوم مشخص شده است. اما روش سومي حدفاصل بين دو روش قبلي بوده و نتايج آن از اطمينان بالاتري برخوردار است. پهنه پتانسيل بالا بيشتر منطبق بر رسوبات آبرفتي درشت دانه دوران چهارم و مخروطه افكنه هاي پايكوهي است. پهنه بدون پتانسيل يكي منطبق بر حداكثر ارتفاعات و ديگري منطبق بر مناطق كم ارتفاع رسي و مارني مي باشد. نتايج حاصل از اين پژوهش مي تواند در طرح هاي مديريت محيط منابع آب زيرزميني و جلوگيري از بهره كشي بيش از توان آنها سازنده باشد.

In recent decades, growing trend of Shahroud city has implied the strategy of groundwater resources management in the region more than before. One of the strategies of water resources management is the identification of zones with various potential and utilization from them with attention to their capacity. The aim of this study is the zoning of Shahroud-Bastam basin using effective factors in nutrition of groundwater through AHP model and GIS technique. To achieve the goals, we used geology, climatology, geomorphology and hydrology criteria. We recognized five potential areas such as high, good, moderate, low and no potential regions. Finally, to ensure final results, potential layer of study area was prepared by three ways of raster calculator, weighed overlay and weighted sum. The results show that among five defined zones, area maximum and minimum of high potential zones have been given in the first and second methods, respectively. But the third method is between previous methods, and its results have the higher reliability. The zones with high potential are coincident on coarse alluvial deposits of Quaternary era and alluvial fans. The zones with no potential are coincident with the maximum elevation areas having clay and marl depositions. The results of this research can be fruitful in plans of environment management of groundwater resources and preventing from -overexploitation of their power.