پهنه بندي پتانسيل سيل خيزي حوضه آبريز مردق چاي (آذربايجان شرقي)

Zoning the Flood Bearing Mordaghchai Watershed (Eastern Azerbaijan)

سيل يكي از پديده هاي موجود در طبيعت بوده كه انسان از دير باز شاهد وقوع آن مي باشد. در ايران به دليل وسعت زياد، اقليم متعدد، تراكم زماني و مكاني بارش ها در اكثر حوضه هاي آبريز، همه ساله شاهد سيلاب هاي عظيمي در بيشتر مناطق كشور مي باشيم. در اين پژوهش به برآورد ضريب رواناب و حداكثر دبي سيل، شناخت عوامل و عناصر موثر در سيل خيزي، پهنه بندي مناطق براساس شدت پتانسيل سيل خيزي حوضه آبريز پرداخته شده است. در حوضه آبريز مردق چاي براي برآورد مقدار رواناب از روش شماره منحني (CN)، سازمان حفاظت خاك آمريكا (SCS) كه در سال 1954، روشي را براي محاسبه بارش مازاد ارايه نمود استفاده گرديد. اين روش معمول ترين روش پيش بيني حجم رواناب است. براي اين منظور ابتدا داده ها و اطلاعات مورد نياز شامل آمار وضعيت اقليم منطقه، تصاوير ماهواره اي جمع آوري و وارد سيستم اطلاعاتي (GIS) گرديد. با تلفيق اين داده ها و اطلاعات، براساس روش (SCS) نقشه (CN) حوضه، ميزان نفوذ (S)، مقدار رواناب (Q) تهيه شد. در نهايت با استفاده از مدل وزني و با تلفيق نقشه هاي ميزان بارندگي منطقه، گروه هاي هيدرولوژيك خاك، شيب، كاربري زمين و... نقشه پهنه بندي پتانسيل سيل خيزي سالانه حوضه با دوره بازگشت هاي مختلف تهيه گرديد. بنابراين با استفاده از اين نقشه ها مي توان راهكارهايي جهت مقابله با بحران هاي آبي و همچنين كنترل سيلاب ها در حوضه آبربز ارايه نمود.

Flood is a natural phenomenon, which has been experienced by human being from very old times. In Iran, due to its very large area, several climates, time and local density of precipitation in most watersheds, there are many great floods in most areas of the country. In this study, run-off coefficient, maximum debit of flood, identifying the factors and elements that are effective on floodiness, and zoning of the area of Mardaq Chai watershed based on its flood bearing are analyzed. The curve number method of the Soil Conservation Service of America, which proposed a method to determine surplus precipitation in 1954, was used for this watershed. This is the most usual method for prediction of run-off volume. To do this, firstly, the needed data and information including the statistical situation of the area climates and satellite images were gathered and entered to the GIS data system. Compiling these data and information by the SCS method and the CN of the watershed, the infiltration level and run-off volume were prepared. Finally, the zoning map of the annual flooding potential of the area with different reoccurring periods were produced using weighting model and compiling the area precipitation, hydrological groups of soil, slope level, land use, etc. Iran, due to its very large area, several climates, and time and local density of precipitation in most watersheds, faces with many great floods in most areas.