تاملي در كتيبه ها و نقوش مسجد جامع زواره

Contemplating the Inscriptions and Motifs of Zavareh Jame Mosque

آثار برجاي مانده از هنرهاي تزييني در ابنيه اسامي، مخصوصاً در اماكن مذهبي، نظير مساجد واجد روحيات منحصر به فرد و ژرفاي تجسمي هستند. درواقع مساجد به گنجينه هاي بي بديلي از جلوه هاي هنر اسامي تبديل شده اند. در تاريخ معماري ايران، معماري عصر سلجوقي از اهميت ويژه اي برخوردار است. اين اهميت را مي توان در تزيينات شاخص اين دوره به خصوص انواع كتيبه هاي به جاي مانده از اين دوره ارزشمند يافت. بناهاي دوره ي سلجوقيان اغلب با آجر تزيين يافته است اما در قسمت هايي از بنا مانند: محراب، كتيبه هاي گنبدخانه و ايوانها، گچ به دليل انعطاف بيشتر(نسبت به آجر)، جاي گزين گرديده است. يكي از بناهاي شاخص دوره ي سلجوقيان از اين حيث، مسجد جامع زواره است كه در اين مقاله با نگاهي به ابعاد تاريخي و محتوايي، بيشتر به قابليت هاي گرافيكي كتيبه ها و نقوش آن پرداخته شده است. ه مچنين مقاله ي حاضر به تعمق و وارسي كتيبه ي تاريخ دار مسجد جامع زواره پرداخته و نتيجه ي حاصل آ نكه تاريخ ساخت مسجد جامع زواره برخلاف نظر آندره گدار، 564 هجري قمري است نه 530 هجري قمري. اين مهم در گذار از آناليز گرافيكي كتيبه تاريخي بنا و تامل در آن حاصل آمده است كه نشان از اهميتِ مستندنگاري در حفظ ارز شهاي واقعي يك بنا دارد. با اشاره به اين نكته كه نگارندگان قالب گرافيكي را به جهت دست يابي به شكل و محتواي كتيبه ها و نقوش به كار برده اند كه اين امر خصوصيات تزييني بنا را به وضوح آشكار و امكان قياس آن را با تزيينات بناهاي هم عصر خودو (يا بناهاي ادوار ديگر) ميسر ساخته است. از سوي ديگر باز زنده سازي بخش هاي مفقود ه ي كتيبه ها، مجموعه اي جامع از الفباي كوفي مسجد جامع زواره را پديد آورده كه اين مجموعه در بازسازي بخش هاي از بين رفته بسيار كارآمد است. عاوه بر آن گرافيك معاصر ايران مي تواند با الگو قرار دادن اين ميراث ارزشمند در يك ايده ي مدرن، آثاري با ارزش هاي ملي-سنتي خلق نمايد.

All the remaining works of decorative art of Islamic monuments, especially in religious places, like mosques have their particular emotions and deep visualization. In fact, mosques have been changed into unique treasury of Islamic art manifestation. In the history of Iranian architecture, the Seljuks architecture has the utmost importance. The importance of this critical period can be found in spectacular decorations of remaining inscriptions. Most of the Seljuks monuments are decorated with bricks, but in some parts of the monuments such as the inscriptions of the domes and porch(iwan), stucco had been used because of its more flexible form. In this case, Zavareh Jame Mosque is one of the spectacular monuments from Seljuks period. In this article, it’s tried to understand its historical and conceptual dimensions, in order to focus on its graphic capacities of inscriptions and Noqush(=patterns). We also contemplate and probe the historical monument of Zavareh Jame mosque. And the conclusion is that the date of making Zavareh Jame mosque, in contrast to what Andre Godard said, is back to the year 564 A.H., but not 530 A.H. This important fact is reached through the graphic analysis and deep consideration of the historical inscription of the monument, which shows the importance of documentary evidence in maintaining the real values of a monument. Referring to the point that the authors have used the graphic form to reach the shape and concept of the inscriptions and motifs, the decorative qualities of the monument can be apparently seen and compared with the decorations of their own periods of time. On the other hand, restoring the lost parts of inscriptions has made the general collection of Kufi alphabet of Zavareh Jame mosque, which is very useful in restoring those parts. Besides, Iranian modern graphics can create works of art with the national-traditional values, by considering this precious heritage in the form of modern idea.