خوارزم در دوره ي هخامنشي: از ساتراپي تا استقلال از شاهنشاهي

Chorasmia in the Achaemenid Period: from Satrapy to Independence of the Empire

چكيده با تاسيس هييت باستان شناسي خوارزم در اواخر دهه ي 1930 ميلادي توسط س.پ. تولستوف، باستان شناس مشهور روس و انجام كاو ش ها و بررسي هاي رو شمند باستان شناختي، اطلاعات ذيقيمتي از حضور هخامنشيان در خوارزم به دست آمد. از محوطه هاي مهم متعلق به اين دوره كه توسط هييت مزبور كشف و مورد كاوش قرار گرفتند بايستي از كيوزلي گير و كلال يگير نام برد. كاخ كيوزل يگير داراي تالار ستون داري است كه اولين بار در دور هي هخامنشي در خوارزم ظاهر شد و از كلالي گير نيز قطعات سرستون و ريتون هاي هخامنشي به دست آمد. اولي را نخستين پايگاه قدرت هخامنشيان در خوارزم در اواخر سده ي ششم ق.م و دومي را مقر ساتراپي خوارزم در دوره ي هخامنشي در قرن پنجم ق.م تعبير كرده اند. با از سرگيري پژوهش هاي باستان شناختي در خوارزم پس از فروپاشي اتحاد جماهير شوروي محوطه هاي هخامنشي بيشتري مانند: تاشكيرمان و كازالي ياتكان شناسايي و مورد كاوش واقع شدند. اولي به عنوان يك مركز مذهبي معرفي شد و در بردارنده پايه ستون هايي به سبك هخامنشي است و دومي در ميان كانال هاي آبياري باستاني قرار داشت كه تاريخ برپايي آن ها به دوره ي هخامنشي مي رسد. مدارك به دست آمده از محوطه هاي فوق حكايت از ترك آن ها در اوايل قرن چهارم ق.م دارند و اين را نشانه ي استقلال خوارزم از شاهنشاهي هخامنشي در اين دوره ي زماني دانسته اند.

Systematic excavations and surveys began since 1930s, when the Chorasmian Archaeological Expedition founded by S. P. Tolstov, have shed some new lights on the Achaemenid presence in Chorasmia. Kiuzeli-gir and Kalali-gir 1 are, among others, the most important sites of this period in Chorasmia. Palace discovered at Kiuzeli-gir was contained a columned hall, an architectural element introduced in the Achaemenid period in Central Asia. Similar architecture plus the Achaemenid capitals and rhytons were recovered at Kalali-gir. The first site has been interpreted as the first Achaemenid center in Chorasmia in the late 6 century BC, whereas the second might has been the seat of this satrapy during 5 century BC. More excavations, began after collapsing the S.S.R, have been revealed further Archaeological sites containing the Achaemenid material culture such as Tashkirman and Kazali-Yatkan. The first site, bearing the Achaemenid stone bases column, is assumed to be a religious center, while the second was located among the ancient irrigation canals constructed in the Achaemenid period. There are some evidence to show that the all abovementioned sites abandoned in the early 4 century BC, a sign which has led some scholars to conclusion that Chorasmia became an independent state from that date onwards.