ساخته هاي ساساني در دل ا‎يرانشهر به روا‎يت متون تاريخي

Sassanid Constructions in Del-e Iranshahr According to Early Historical Texts

سرزميني كه امروزه كشور عراق ناميده مي‌شود زماني توسط پادشاهان ساساني دل ايرانشهر خوانده مي‌شد. موقعيت و ويژگي‌هاي جغرافيايي دل ايرانشهر باعث شده بود كه پادشاهان ساساني به‌ويژه پس از خسرو انوشيروان اين سرزمين را محل اقامت و مركز حكومت خود قرار دهند و اين امر موجب ساخت‌وسازهاي فراواني با اهداف مختلف شد. اما از آن‌جا كه بسياري از آن ساخته‌ها در گذر ايام و بنا به دلايلي ويران و تخريب شده‌ است يكي از راه‌هاي دست‌يابي به آن‌ها گزارش‌هايي است كه در متون تاريخي از آن ساخته‌ها آمده است. نگارندگان اين نوشته مي‌كوشند در حد توان خود با واكاوي برخي از آن متون كه توسط محمدي ملايري گزارش شده است، به شناخت گوشه‌اي از آن ساخته‌ها نايل شوند. در اين پژوهش از طريق طرح تحقيقِ كيفيِ تفسيرتاريخي و با گردآوري داده‌ها از متون دست اول عربي بازگردانده شده به پارسي، در پي يافتن پاسخ به اين پرسش‌ها كه دل ايرانشهر كجاست و چه ساخته‌هايي از دوران ساساني در آن‌جا گزارش شده است، اقدام شده است. نتايج يافته‌ها نشان مي‌دهد كه عمده‌ي ساخته‌هاي ساسانيان در دل ايرانشهر را مي‌توان به سه گروه عمده‌ي: ساخته‌هاي دفاعي (پادگان‌ها و دژها)، ساخته‌هاي حكومتي (كاخ‌ها) و ساخته‌هاي آب (بندها، پرندها، آب‌راه‌ها و خندق‌ها) تقسيم نمود كه باقي‌مانده‌هايي از آن‌ها قابل شناسايي است كه مي‌توان با رديابي محل قرارگيري آن‌ها از دل متون و اسناد، بستر مناسبي جهت كاوش‌هاي باستان شناسانه فراهم آورد.

The current land named modern Iraq has called Del-e Iranshahr by the Sassanid kings. The special geographical situation of the region has caused to be selected as the Capital and political center by the Sassanid kings especially Khosrow Anou Shirvan, which have led to build many building and constructions with different proposes. Of the key-way accessing to the detail of such monuments, regarding to the shortage of documents and monuments which have destroyed over time, are Historical Texts mentioning them. The article will try to re-analysis some of given historical texts reported by Mohammad Malayeri to identify a type of those Monuments. The current research is trying to answer some Questions such as: Where is Del-e Iranshahr and what kinds of constructions has been reported from there, via Qualified Research Plan of Historical Interpretation and gathering data from Arabian first-class texts translated to Persian. The results shows that the majority of the Sassanid constructions in Del-e Iranshahr can be divided to 3 main categories: Defensive (military camps and castles), Royal (palaces) and Water-related (dams, parand, Shallow and deep canals); of them, there are some remains of which their location and positioning can be traced from historical texts and documents aiming to provide suitable condition for archaeological excavations.