تهيه نقشه پراكندگي فضايي خطر آتش سوزي جنگل با استفاده از روش تصميم‌گيري چندمعياره و سامانه اطلاعات جغرافيايي (مطالعه موردي: سه حوزه جنگلي در استان گيلان)

Mapping Spatial Distribution of Forest Fire using MCDM and GIS (Case Study: Three Forest Zones in Guilan Province)

آتش سوزي در جنگل ها و مراتع باعث نابودي بخش عظيمي از منابع طبيعي مي شود. از آنجا كه عوامل متعددي در وقوع حريق نقش دارند، پيش بيني دقيق زمان و مكان وقوع آتش سوزي امري دشوار است اما با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافيايي مي‌توان به صورت مكاندار، نقاط داراي خطر بالاي آتش سوزي را شناسايي كرده و نظارت بيشتري بر آنها داشت. هدف اين پژوهش، تهيه نقشه قابليت آتش سوزي با استفاده از لايه هاي اطلاعاتي متعدد ازجمله توپوگرافي، اقليم، پوشش گياهي و عوامل اقتصادي- اجتماعي است. بخشي از جنگل هاي استان گيلان به دليل تراكم بالاي پوشش گياهي و سابقه وقوع آتش سوزي هاي متعدد به‌عنوان منطقه مورد مطالعه در اين پژوهش انتخاب شدند. از آنجا كه تمام عوامل تاثيرگذار، به يك نسبت در وقوع و گسترش حريق نقش ندارند، از الگوهاي چندمعياره به‌منظور رتبه‌دهي اين عوامل استفاده شد. تحليل سلسله مراتبي فازي شيوه مورد استفاده در اين مطالعه به منظور در نظر گرفتن عدم قطعيت ها و وزن دهي به معيارها بين 0 تا 1 بوده است. پس از محاسبه اوزان فازي و اعمال آنها بر نقشه‌هاي رستري عوامل تاثيرگذار، در نهايت تمامي لايه هاي اطلاعاتي وزن دار در سامانه اطلاعات جغرافيايي با يكديگر تلفيق شدند. به‌منظور بررسي دقت روش بكارگرفته شده، نقشه نهايي خطر آتش سوزي با لايه ديگري كه دربرگيرنده مناطق با بيشترين فراواني وقوع حريق طي پنج سال اخير بود، مورد مقايسه قرار گرفت. طي اين گام مشاهده شد كه 66 درصد از كل نقاط بحراني حريق با مناطق داراي خطر آتش سوزي زياد و خيلي زياد همپوشاني دارند كه اين امر بيانگر قابليت بالاي روش مطالعاتي جهت برآورد قابليت آتش سوزي جنگل است. با توجه به نتايج، مجاورت به جاده‌ها و مناطق مسكوني از عوامل اصلي هستند كه حتي عوامل توپوگرافيك را تحت تاثير قرار مي‌دهند و نقش بارزي در وقوع حريق و در نتيجه تخريب جنگل ها دارند. واژه‌هاي كليدي: عدم قطعيت، تحليل سلسه‌مراتبي فازي، نقاط بحراني، قابليت آتش‌سوزي، توپوگرافي، اقليم، پوشش گياهي

Fire in forests and rangelands degrades vast part of natural resources. Although predicting the exact time and location of fire occurrence is a difficult task due to various parameters affecting wildfires, but application of Geographical Information System enables us to identify and control areas with high fire potential. The purpose of this study was to achieve a fire hazard map, developed by integrating several data layers such as topography, climate, vegetation cover and socio- economical factors. Some forest sites of Guilan province of I.R. Iran were selected for the study project due to their high cover density and their frequent fire occurrence history. Because the fire influencing parameters do not affect fie occurrence and distribution equally, a multi criteria method was used to grade them. The Fuzzy Analytical Hierarchy Process (FAHP) was used to consider uncertainties and to weight the criteria within 0 and 1 values. After calculating the Fuzzy weights and allocating them to the raster maps of the influencing parameters, finally the weighted informational layers were integrated and overlaid in the GIS. To assess accuracy of the applied method, the final fire hazard map was compared to further layer consisting of areas with high fire frequency during the last five years. Results showed that 66% of the hazard fire points were completely overlaid on sites with high and vey high fire risk, which reveals the capability of the study method in predicting forest fire potential. Furthermore, short distance between forests, roads and residential areas, identified as the main factors affecting fire occurrence and forest degradation more than the topographical parameters. Key words: Topography, Climate, Vegetation Cover, Fuzzy Analytical Hierarchy Process, uncertainties, fire potential