محاسبه نياز آبي گونه سمر(Prosopis juliflora) در چند ناحيه رويشي خليج عماني ايران

Estimating water requirement of Prosopis juliflora at different habitates of Persian Gulf - Aman Sea region of Iran

جنگل كاري با گونه سمر (Prosopis Juliflora) به‌منظور تثبيت ماسه‌هاي روان در نواحي ساحلي جنوب كشور سطح وسيعي از ماسه‌زارهاي استانهاي ساحلي را تبديل به جنگلهايي سرسبز با تراكم و تاج پوشش نسبتا انبوه كرده است. حفاظت از سطحي چنين گسترده و توسعه بيشتر آن نيازمند شناختي همه‌جانبه از ويژگي هاي آن به‌ويژه نياز آبي اين گونه گياهيست. در اين تحقيق نياز آبي گونه سمر با استفاده از معادله تلفيقي پنمن-مان تيث-فايو و روش WUCOLS III (Water Use Classifications of Landscape Species) براي هشت ناحيه رويشي از اهواز تا چابهار تعيين گرديد. دو پارامتر مهم و اساسي براي محاسبه نياز آبي هر گونه گياهي، شامل تبخير و تعرق مرجع و ضريب گياهي است. تبخير و تعرق مرجع با استفاده از معادله تلفيقي پنمن-مان تيث-فايو با كاربرد برنامه نرم‌افزاري Cropwat.8 انجام شد و براي محاسبه ضريب گياهي از روش WUCOLS III استفاده گرديد. در روش مذكور به جاي ضريب گياهي از ضريب ديگري به نام ضريب منظر يا عرصه (Landscape Coefficient) استفاده مي‌شود كه از طريق سه فاكتور گونه گياهي، تراكم گياهي و ميكرو اقليم تعيين مي‌شود. براي محاسبه تبخير و تعرق مرجع داده‌هاي اقليمي مورد نياز از نزديكترين ايستگاه به عرصه‌هاي جنگلكاري شده با گونه سمر تهيه شد. وضعيت بافت خاك و عمق ريشه‌دواني براي بوته‌هاي يكساله و يا دو ساله در عرصه‌هاي نهالكاري از طريق حفر پروفيل خاكشناسي بررسي و انجام شد. فنولوژي گونه مورد نظر از طريق منابع و مطالعات موجود تهيه گرديد. پس از تكميل اطلاعات و محاسبه تبخير و تعرق مرجع (ET0) و ضريب منظر، نياز آبي گونه سمر براي هشت ناحيه مورد مطالعه محاسبه گرديد. نتايج بدست‌آمده نشان داد كه دشت آزادگان با 255 ميليمتر در طول هفت ماه از سال، بيشترين و چابهار با 174 ميليمتر در طول نه ماه از سال، كمترين مقدار را براي آبياري تكميلي نياز دارد. البته بيشترين و كمترين مقدار آب ماهانه مورد نياز آبياري تكميلي در دشت آزادگان 52 ميليمتر براي ماه جولاي و 9 ميليمتر براي ماه آوريل است. همين مورد براي چابهار به‌ترتيب 29 و 5 ميليمتر براي ماه مي و مارس برآورد شده است. در بندرعباس بيشترين و كمترين مقدار آب مورد نياز به‌ترتيب 33 و 12 ميليمتر براي ماه جون و نوامبر است. اين موضوع نشان مي‌دهد كه ميزان آب مورد نياز براي آبياري گونه سمر در مناطق رويشي مشابه و ماههاي مختلف سال متفاوت است، درحالي‌كه در بخش‌هاي اجرايي تاكنون كمتر به آن توجه شده است. واژه‌هاي كليدي: تبخير و تعرق مرجع، ضريب گياهي، كراپ وات، ضريب منظر، معادله تلفيقي پنمن-مان تيث-فايو

Forest plantation with Prosopis juliflora at southern coastal provinces of Islamic Republic of Iran for sandy dune stabilization, transferred the region to green forests with relatively high stand and crown cover density. Conservation and development of such wide extant area, requires advanced knowledge and information of this species, particularly its water requirement. In this study, water requirement of P. juliflora at eight sites of the region, started from Ahwaz and ended in Chabahar cities, was determined, using together Cropwat 8- FAO Penman-Monteith and WUCOLS III methods. Two important parameters for calculating water requirement for each plant species are: the reference evapotranspiration and crop coefficient. The reference evapotranspiration and crop coefficient were calculated using the mentioned methods, respectively. In recent method, instead of using crop coefficient, landscape coefficient was applied which is usually calculated by considering three factors, including plant species, plant density and micro-climate. The required climatical data for calculating the reference evapotranspiration were obtained from the nearest stations to the P. juliflora plantations. Soil profiles were applied at the forest plantations sites in order to study soil texture and root depth of one or two year old seedlings. The species phenology was defined, using the available references and information. After collecting the required data and calculating the reference evapotranspiration (ETO) and the landscape coefficient, water requirements for P. juliflora at the eight sites were calculated. Results showed that the highest and the lowest required supplement irrigation belonged to the sites Dasht-e Azadegan (255 mm for seven months of a year) and Chahbahar (174 mm for nine months of a year), respectively. The maximum and the minimum required monthly supplement irrigations for Dasht-e- Azadegan were 52 and 9 mm at July and April, respectively, whereas for Chahbahar were 29 and 5 mm at May and March, respectively and for Bandar Abbas site were 33 and 12 mm in June and November, respectively. It might be concluded that the required supplement irrigation for P. juliflora differs due to variation in site characteristics and variation in months of the year, but unfortunately there was less attention and consideration to that fact by the executive organizations of the country. Keywords: Reference evapotranspiration, crop coefficient, Landscap coefficient, Cropwat 8- FAO Penman-Monteith