بررسي قابليت چند گونه اكاليپتوس در جذب عناصر سنگين و ذخيره آنها در برگ‌ها

Investigation on potential of few eucalypt species for absorbing pollutants and reserv-ing them in their leaves

درختان به‌عنوان عناصر زنده در اكوسيستم قادر هستند از طريق تنفس و جذب از طريق ريشه و همچنين فتوسنتز و ساير اعمال حياتي، بخشي از مواد آلاينده را به مواد غير مضر تبديل نمايند و بخشي از آن را نيز در درون بافتهاي خود ذخيره كرده و از تراكم و شدت آنها در هوا و خاك بكاهند. هدف از اين تحقيق بررسي قابليت اكاليپتوسها در جذب آلاينده‌هاست. در اين تحقيق ابتدا پنج محل اجراي طرح در مناطق آلوده استانهاي خوزستان و بوشهر شناسايي و انتخاب شدند و در مركز آنها نمونه‌برداري خاك از سه عمق مختلف انجام شد. آزمايش خاكشناسي علاوه بر نه عنصر سنگين، شامل 12 خصوصيت فيزيكي و شيميايي بود. گونه‌ها‌ي اكاليپتوس مورد آزمايش عبارت بودند از: E. camaldulensis، E. camaldulensis 9616، E. microtheca و E. sargentii كه در قالب طرح آماري بلوكهاي كامل تصادفي در سه تكرار كاشته شده بودند. قبل از نمونه‌برداري برگها، از هر كرت سه درخت نمونه بهصورت تصادفي انتخاب شدند. نمونه‌برداري برگ در چهار جهت جغرافيايي انجام شد. تجزيه و تحليل داده‌ها با استفاده از روشهاي تجزيه واريانس و آزمون يك طرفه دانكن و توسط برنامه‌هاي كامپيوتري Excell و SAS انجام شد. بهترين عرصه‌هاي تحقيقاتي از نظر جذب آلاينده‌ها در توده‌هاي كاشته شده اكاليپتوس، به‌ترتيب اهميت عبارتند از: دزفول، عيسوند، شوشتر، كرخه و كاكي. بهترين عملكرد گونهها با توجه به عرصه تحقيقاتي مربوطه عبارت بودند از: 1- گونه E. microtheca در كرخه و شوشتر در درجه اول و در دزفول و عيسوند در درجه دوم 2- E. camaldulesis 9616 3- E. camaldulensis و E. sargentii واژه‌هاي كليدي: اكاليپتوس، عناصر سنگين، خاك، تجزيه گياهي، آلايندهاي نفتي، جنگلكاري

Trees as alive components of an ecosystem are able to convert some of the environment contaminants to un-harmful substances and store some of them in their tissues and reduce their density and intensity in the air and soil by breath, root absorption and photosynthesis and other biotic functions. Trees function in such condition is completely related to environmental and habitat circumstances and their physiological potential. At beginning, five research sites at Khuzestan and Bushehr provinces were selected among the contaminated area by the Gulf War. At each site, soil sampling was made from three levels of depth (0-20, 20-40 and 40-60 cm). Soil physical and chemical characteristics test was made to measure nine metal elements and 12 other soil properties. The eu-calypt species consisted of: E. camaldulensis, E. camaldulensis 9616, E. microtheca and E. sargentii which were planted under the Randomized Complete Blocks statistical design with three replicates. Before sampling the trees for determining the contaminant elements. Three individual trees were selected at each plot per one repli-cate to make sampling for leaf (four specimens per tree at four mean geographical directions). The data were analyzed under the variance analysis and Duncan test programs, using Excel and SAS computer soft wares. Overall, amount of the contaminants in different sites and at three levels of depth was not significantly different. The best eucalypt species and the best sites for absorbing the contaminants in their leaves are respectively as follows: 1- E. camaldulensis, E. microtheca, E. sargentii and E. camaldulensis 9616 2- Dezful, Isvand, Shooshtar, Karkheh and Kaki. The species which made the best performance in relation to their site interaction are respectively as follows: 1- E. microtheca firstly at Karkheh and shooshtar sites and secondly at Dezful and Isvand sites. 2- E. camaldulensis 9616 3- E. camaldulensis and E. sargentii. Kew words: Eucalyptus, heavy metals, soil, plant analysis, oil contaminants, forest plantation