اثر توامان تاريخ كشت و زمان تك آبياري بر بهره وري آب عدس در شرايط ديم

Conjunctive Effect of Planting Date and Time of Supplementary Irrigation on Water Productivity of Lentil in Rainfed Conditions

آبياري تكميلي به عنوان يكي از مديريت هاي زراعي موثر در افزايش بهره‏وري و عملكرد محصول در شرايط ديم مطرح است، با توجه به بحث توابع توليد زمان آبياري تكميلي يكي ديگر از عوامل مهم در ميزان افزايش محصول مي‏باشد. به منظور بررسي اثر زمان آبياري تكميلي و اثر متقابل آن با تاريخ كاشت بر عملكرد عدس، دو عامل آبياري تكميلي (بدون آبياري (تيمار شاهد)، تك‏آبياري در مرحله‏ي دانه بندي T2 و تك‏آبياري در مرحله‏ي پر شدن غلاف T3) و تاريخ كاشت (كاشت در 15 فروردين ماه D1 و كاشت در 25 فروردين ماهD2) مورد پژوهش قرار گرفتند و در اين راستا آزمايشي در سال 1390 در مزرعه ي تحقيقاتي دانشگاه بين المللي امام خميني(ره) قزوين انجام شد. آزمايش به صورت فاكتوريل در قالب طرح پايه بلوك هاي كامل تصادفي، با شش تيمار و سه تكرار اجرا گرديد، تيمارها شامل، D1T1 (كاشت در 15 فروردين، بدون آبياري به عنوان تيمار شاهد)، D1T2 (كاشت در 15 فروردين، تك‏آبياري در مرحله ي دانه بندي)، D1T3 (كاشت در 15 فروردين، تك‏آبياري در مرحله ي پر شدن غلاف)، D2T1 (كاشت در 25 فروردين، بدون آبياري)، D2T2 (كاشت در 25 فروردين، تك‏آبياري در مرحله ي دانه بندي) و D2T3 (كاشت در 25 فروردين، تك آبياري در مرحله ي پر شدن غلاف). تاثير مرحله ي اعمال تك آبياري بر عملكرد دانه، عملكرد بيولوژيك و تعداد دانه در واحد سطح معني دار بود، به طوري كه نتايج نشان داد براي كشت در تاريخ 15 فروردين، اعمال تيمار تك‏آبياري در مرحله ي دانه بندي باعث شد عملكرد دانه و عملكرد بيولوژيكي به ترتيب 280% و 210% بيشتر از تك‏آبياري در مرحله ي پرشدن غلاف شود. از طرفي با مقايسه ي عامل تاريخ كاشت (كه باعث اختلاف بسيار معني داري در عملكرد و اجزاي عملكرد در سطح 99 درصد شده است) مشاهده گرديد، ميزان عملكرد دانه گياه، براي تك‏آبياري در مرحله ي دانه بندي از 6/1057 كيلوگرم در هكتار براي تاريخ كشت 15 فروردين به 93/190 كيلوگرم در هكتار براي كشت در 25 فروردين، كاهش پيدا كرده، يعني تاخير در تاريخ كاشت در شرايط تك‏آبياري در مرحله ي دانه بندي، منجر به كاهش 82 درصدي عملكرد دانه گرديده است. اين عدد براي تك‏آبياري در مرحله ي پر شدن غلاف نيز برابر 82 درصد بوده و ميزان عملكرد دانه گياه از 6/371 كيلوگرم در هكتار براي كشت در 15 فروردين به 2/68 كيلوگرم در هكتار براي كشت در 25 فروردين كاهش پيدا كرده است.

Supplementary irrigation is one of the most effective field management practices to improve water productivity and crop yield in rainfed conditions. Time of supplementary irrigation is another important parameter affecting the enhancement of yield. In order to study the effect of supplementary irrigation time as well as planting date, two factors, namely: 1) supplementary irrigation (No irrigation as control (T1), single irrigation at grain filling stage (T2), and single irrigation at pod filling stage (T3)); 2) Planting date (planting on April 4 (D1) vs. 14 (D2)) were considered and a field experiment carried out at the Research and Training Farm of Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran in spring 2011. The field experimental design was a factorial one based upon RCBD of six treatments and three replications. Treatments consisted of: D1T1 (Planting date on 4th April – without irrigation as control), D1T2 (Planting date on 4th April – single irrigation at grain filling stage), D1T3 (Planting date on 4th April – single irrigation at pod filling stage), D2T1 (Planting date on 14th April – non-irrigated), D2T2 (Planting date on 14th April – single irrigation at grain filling stage), D2T3 (Planting date on 14th April – single irrigation at pod filling stage). The effect of single irrigation time on yield, biomass and number of grains in unit area was significant as planting on 4th April and single irrigation at grain filling stage resulted 280 and 210 percent increase in yield and in biomass respectively, as compared to single irrigation at pod filling stage. The planting date factor showed a significant effect on yield and yield components as the yield decreased from 1057.6 (kg/ha) for a single irrigation at grain filling stage and planting on 4th April to 190.93 (kg/ha) for a single irrigation at the same stage and planting on 14th April. This means that the delay in planting date caused a reduction of 82 percent in yield for a single irrigation at grain filling stage. This reduction for single irrigation at pod filling was equal to 82 percent and the amount of yield decreased from 371.6 (Kg/ha) for planting on 4th April to 68.2 (Kg/ha) for planting date of 14th April.