تعيين شاخص مناسب فرسايندگي باران با استفاده از كرت‌هاي فرسايش خاك در استان سمنان

Determining the appropriate rainfall erosivity index by soil erosion plots in Semnan

شاخص فرسايندگي باران به‌منظور برآورد صحيح ميزان تلفات خاك در اثر فرسايش آبي، يكي از پارامترهاي ضروري است. بنابراين، شاخص فرسايندگي باران كه در هر منطقه استفاده مي‌شود بايد دقيق باشد. هدف اين پژوهش، بررسي روابط رگرسيوني بين شاخص‌هاي فرسايندگي باران و تلفات خاك از كرت‌هاي آزمايشي پس از وقايع منفرد بارش، به‌منظور تعيين شاخص مناسب مبتني بر شدت بارندگي در استان سمنان است. به ‌اين منظور، وقايع بارندگي سال‌هاي 89-1387 در ايستگاه تحقيقاتي جاشلوبار استان سمنان، با استفاده از باران‌نگار ثبت گرديد. هم‌چنين، مقادير تلفات خاك پس از هر واقعه بارندگي، از كرت‌هايي با ابعاد استاندارد، در دو طبقه شيب 3 و 15 درصد با 3 تكرار جمع‌آوري و اندازه‌گيري شد. سپس مقادير بارندگي، حداكثر شدت بارش در پايه‌هاي زماني مختلف و انرژي كل باران، به‌همراه ساير پارامترهاي بارندگي، براي محاسبه شاخص‌هاي مختلف محاسبه و روابط بين اين شاخص‌ها و مقادير رسوب متناظر آن‌ها بررسي شد. با تجزيه و تحليل آماري رابطه‌هاي نام برده، شاخص با و معني‌داري در سطح 1 درصد، به‌عنوان مناسب‌ترين شاخص تشخيص داده شد. در ضمن، ميانگين بلندمدت شاخص انتخابي و 7 شاخص مبتني بر مقدار بارندگي، در 10 ايستگاه مجهز به باران‌نگار در سطح استان سمنان، طي يك دوره آماري 25 ساله، تعيين شد. براي تخمين شاخص انتخابي، رابطه‌هاي رگرسيوني بين شاخص انتخابي و شاخص‌هاي مبتني بر مقدار بارندگي بررسي شد. ميانگين بارش سالانه، انحراف معيار بارش سالانه و حداكثر بارش ماهانه از جمله شاخص‌هايي بودند كه همبستگي خوبي (به‌ترتيب 83/0، 82/0 و 81/0) را در سطح 1 درصد، با شاخص انتخابي نشان دادند. واژه‌هاي كليدي: فرسايش خاك، شاخص فرسايندگي باران، كرت فرسايش

The rainfall erosivity factor is one of the important parameters for the correct prediction of soil loss amount by water. However, the used rainfall erosivity indices in any region must be accurate. The aim of this research was studying the regression relations between rainfall erosivity indices and related soil losses from experimental plots after individual rainfall event in order to investigate the appropriate rainfall erosivity index in Semnan province. For this reason, rainfall events were recorded from a recording raingauge at the Jashloobar Researches Station in Semnan province, from 2008 to 2010. Also, soil loss amounts after any rainfall events were collected and determined from 6 plots with standard dimensions in two slopes, 3 and 15 percentage and 3 replications. Then, daily rainfall amounts, maximum intensities in different base times, total kinetic energy and other rainfall parameters for calculation of different indices were calculated and relations between these indices and related sediment amounts were studied. With statistical analysis of mentioned relations, index, showed strongest correlation, r=0.651 and significant at 0.001 level. Also, long-term average of selected index and seven rainfall amount-based indices at 10 stations with raingauge in Semnan province for periods of 1 to 25 years were calculated. The regression relationships between and readily available indices were investigated. Mean annual rainfall, standard deviation of annual rainfall and maximum monthly rainfall, showed good correlations (r=0.83, 0.82 and 0.81, respectively) at 0.001 level. Keywords: Erosion, Rainfall erosivity, Experimental plot