واكنش لاين‌هاي پيشرفته نخود (Cicer arietinum L.) به سرماي بدون پوشش برف در كشت پاييزه

Response of Chickpea (Cicer arietinum L.) Advanced Lines to No Snow Cover Cold in Fall Planting

به منظور بررسي تحمل به سرما در سيزده لاين پيشرفته نخود ديم به همراه رقم شاهد جم و تعيين روابط بين صفات زراعي در شرايط كنترل شده و مزرعه‌، دو آزمايش در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي در سال زراعي 90-1389 در ايستگاه تحقيقات كشاورزي ديم مراغه انجام شد. آزمايش اول به صورت كشت پاييزه در شرايط مزرعه با چهار تكرار وآزمايش دوم با سه تكرار در جعبه‌هاي بتوني به ارتفاع 1 متر از سطح خاك و با استفاده از پوشش نايلوني به منظور جلوگيري از بارش برف روي بستر انجام شد. پس از رفع سرماي زمستان درصد خسارت لاين هاي آزمايشي تعيين شد. در شرايط مزرعه‌ از نظر كليه صفات بين لاين هاي آزمايشي اختلاف معني‌داري وجود داشت. در شرايط جعبه‌هاي بتوني نيز اختلاف معني‌دار بين لاين‌هاي آزمايشي از نظر تحمل به سرماي بدون پوشش برف مشاهده شد. لاين FLIP 00-84C با 87% درصد زنده ماني در شرايط مزرعه‌ و23% خسارت سرماي بدون پوشش برف (C°20- به مدت دو روز) تحمل بيشتري نسبت به ساير لاين ها نشان داد. بين ميزان خسارت سرما در شرايط كنترل شده و تعداد بوته‌هاي زنده مانده بعد از سرماي زمستان در شرايط مزرعه همبستگي منفي و معني‌دار(r = -0.56*) وجود داشت. بين ميزان خسارت سرما در شرايط كنترل شده و ميزان خسارت در اولين و دومين سرماي شديد در شرايط مزرعه همبستگي مثبت و معني‌دار وجود داشت (r = 0.50* و r = 0.56*). در مجموع بين نتايج به دست آمده در شرايط كنترل شده و شرايط مزرعه همخواني وجود داشت و مي‌توان روش كشت در بسترهاي بتوني را به عنوان روشي مطمين براي ارزيابي و غربال گري ژرم‌پلاسم نخود در برابر سرما توصيه كرد.

To study cold tolerance (CT) of thirteen chickpea advanced lines together with Jam cultivar as check and relationship between CT and agronomic traits, two experiments were conducted under controlled and field conditions during 2010-2011 cropping season at Maragheh Dryland Agricultural Research Station. The first experiment was conducted under natural condition (fall sowing at field), using randomized complete block design with four replications. In the second experiment, seeds of genotypes were planted in concrete boxes with one meter height from soil level, using nylon covers to prevent snow fall on planting beds during winter. Percentage of genotypes cold injeries was assessed in early spring after ending of cold. Under field condition, there were significant differences among genotypes for all studied traits. There were also significant differences among genotypes for no snow cover cold (Base cold: BC) tolerance in concrete boxes. Line FLIP 00-84C with 87% of survived plants under field condition and 23% of BC (-20?C for two days) damage, was the most tolerant line. There was negative and significant correlation (r = -0.56) between CT under controlled condition and number of survived plants after winter in field condition. There were also significant positive correlation between BC damage and percentage of cold damage of plants after the first and second severe colds (r = 0.56 and r = 0.50, respectively). In conclusion, there was a conformity between results obtained from controlled and field conditions, therefore box planting method could be recommended as a new and reliable method for evaluating cold tolerance in chickpea germplasm.