نقدي بر انتساب سه اثر از فلزكاري غرب ايران به مكتب موصل در نيمه اول قرن هفتم هجري؛ عودسوز ابوبكر سني رازي، ابريق و شمعدان موزه ويكتوريا و آلبرت

A Critical Study of Attribution of Three Metalwares from Western Iran to Mosul School in the First Half of the Seventh Century Hijri; Incense Burner of Abu Bakr Sinni Razi, the Ewer and the Candlestic

در نيمه اول سده هفتم هجري، هم‌زمان با آخرين دهه‌هاي حكومت اتابكان زنگي در شمال عراق، مكتب موصل جايگاه ممتازي در فلزكاري دوران اسلامي داشت. بنابراين، شهرت آثار اين مكتبْ اصالت فلزكاري ساير مناطق را تحت‌الشعاع قرار داده است. از اين دوره آثار مهمي برجاي مانده است كه براساس برخي ويژگي‌هاي سبك‌شناختي به موصل منتسب شده‌اند. با وجود اين، در شكل و تزيينات اين آثار، تفاوت‌هاي بارزي با اشياي به‌دست‌آمده از اين مكتب مشاهده مي‌شود. در اين نوشتار، سه نمونه از اين اشيا را با هدف تعيين خاستگاه واقعي آن‌ها انتخاب و به تفصيل ارزيابي و تحليل كرده‌ايم. نتيجه يافته‌هاي ما نشان مي‌دهد كه به‌رغم كاربرد برخي از نقوش تزييني فلزكاري موصلي در اين آثار انتساب آن‌ها به اين مكتب مهم فلزكاري در سده هفتم هجري، با توجه به شواهد موجود، توجيه‌پذير نيست. از نظر نويسندگان اين مقاله، آثار مذكور در غرب ايران توليد شده است.

In the first half of the seventh century hijri (thirteenth century A.D.), during last decades of Atbeks’ reign in northern Iraq, Mosul school achieved a high position in Islamic metalwork. The reputation of its products, therefore, has so far questioned the originality of works, most probably, from other centers. Several significant pieces from the period in question have survived which scholars, based on stylistic characteristics, attribute to Mosul metalwork, yet these works obviously differ in form and ornamentations from the ones made in Mosul. Here in this essay we selected and studied three instances of these works thoroughly to determine their actual origin. The result of this research indicates that in spite of resemblance of some decorative elements in these inlaid brasses to Mosul metalwork and based on the extant evidences their attribution to this significant school of 13th century A.D. is not justified. We believe, on the contrary, they must have been produced somewhere in the western part of present Iran.