معرفي كتاب: يادگيري براي هزاره نوين

جامعه دانش بنيان چگونه جامعه‌اي است؟ الزامات تحقق ان كدامند؟ آموزش چه نقشي مي‌تواند در تحقق اين الزامات داشته باشد؟ مجموعه سوالات محوري فوق، مبناي بررسي و تحقيق مولفين كتاب قرار گرفته است. جامعه دانش بنيان بنابر تعريف ارايه شده در اين كتاب، جامعه‌اي است كه بقاي آن منوط به خلق دانش از طريق تحقيق و پژوهش است و شكوفايي آن را نوآوري‌هاي دانشي تضمين مي‌كند. ملاحظه مي‌شود كه در جامعه دانش بنيان با دو مولفه كليدي سرو كار دارد: 1. دانش آفريني از طريق پژوهش؛ 2. ايجاد نوآوري‌هاي دانشي. بدون ترديد چنين جامعه‌اي براي حل و فصل مسايل و چالشهاي خود از رويكردهاي علمي- پژوهشي ياري مي‌جويد و مترصد است تا هر پيشرفتي را در حوزه دانش به يك فرصت نوآوري تبديل كند. جامعه دانش بنيان، آميزه‌اي از سازمانهاي دانش بنيان خواهد بود؛ سازمانهايي كه بقاي آنها به خلق دانش از طريق پژوهش و شكوفايي آنها به نوآوري‌هاي دانشي بستگي دارد. سازمانهاي دانش بنيان يا به تعبيري دانش مدار، نياز به مديران و كارشناسان دانش‌مدار خواهند داشت. گروهها، هسته‌ها و افراد دانش مدار كه سلولهاي يك سازمان دانش مدار را تشكيل مي‌دهند مي‌بايد ويژگي‌ها و قابليتهاي كلي سازمان دانش مدار را داشته باشند؛ قابليت خلق دانش از طريق پژوهش و تبديل آن به نوآوري نيازمند است. آموزش به شرطي مي‌تواند كليد راهيابي به آينده باشد كه افراد دانش مدار تربيت كند، افرادي با نگاه علمي- پژوهشي، تشنه دانستن و برخوردار از شايستگي توليد دانش، معارف و ايده‌هاي جديد. بدون شك، بخش بزرگي از بروندادهاي آموزش بايد در تراز دانشمندان جهاني باشند. يكي از ساز و كارهاي شناخته شده جهاني براي تربيت دانشمندان جوان، توسعه «قطبهاي علمي» است. قطبهاي علمي مراكز پژوهشي پر عياري هستند كه در حد فاصل دانشگاه و صنعت و با سرمايه‌گذاري مشترك آنها شكل مي‌گيرند. ويژگي برجسته آنها اين است كه پژوهش و آموزش در سطوح عالي تخصصي با يكديگر تلفيق مي‌كنند. اين رويكرد تلفيقي باعث مي‌شود آموزش از عمق و اثر بخشي بيشتري برخوردار شده و به يادگيري تبديل شود. يادگيري كليد طلايي پيشرفت است. فاصله زيادي از خلق دانش تا تبديل آن به نوآوري وجود دارد. سازمانهاي صنعتي و تحقيقاتي در جاي جاي جهان، انباشته از دانشها و ابتكارهاي علمي و فني قابل توجهي هستند كه هيچ گاه، به نوآوري تبديل نشده‌اند. نويسندگان كتاب از اين خسران عظيم تحت عنوان «موزه‌سازي تحقيقاتي» و «از تحقيق به تاخير» تعبير كرده‌اند. دانش‌پژوهان كه در چنبره ارزشهاي تخصصي جامعه علمي گرفتار مي‌شوند، غالباً اين حقيقت را از ياد مي‌برند كه خط شكني‌هاي، علمي و فني به خودي خود، ارزش چنداني ندارد. دانش بايد نافع و داراي تجلّيات بارز اقتصادي، دفاعي، فرهنگي و اجتماعي باشد و باري از دوش جامعه بردارد و اين به شرطي ميسّر است كه به نوآوري منتهي شود. نوآوري پلي ميان دنياي دانش و دنياي اقتصاد يا دفاع است. بنابراين، نوآوران موفق آنهايي هستند كه به دنبال برداشتن باري از دوش جامعه مي‌باشند. خطر پذيري نيز يكي ديگر از ويژگي‌هاي بارز نوآوران به شمار مي‌رود. شمّ اقتصادي يا دفاعي اساساً در تشخيص فرصتهاي اقتصادي و دفاعي موجود و فراتر از آن، خلق چنين فرصتهايي تجلّي مي‌يابد. اين همان ويژگي بارز كار آفرينان است كه بزرگ‌ترين سرمايه‌هاي ملي درهمه جوامع امروزي محسوب مي‌شوند. آموزش در صورتي به پيشرفت اجتماعي، اقتصادي و دفاعي تبديل مي‌شود كه قادر به تربيت افراد فرصت آفرين باشد. اين راز رقابت پذيري ملتها و سازمانها در دنياي امروز و آينده است. فرصت آفريني در جامعه دانش بنيان بر دو پايه استوار است؛ توليد دانش و تبديل آن به نوآوري. به استناد نويسندگان كتاب، قابليت نوآوري در جايگاهي رفيع‌تر از قابليت توليد دانش قرار دارد. يكي از ويژگي‌هاي برجسته نوآوران، تفكر مخترعانه است؛ يعني ديدن، انديشيدن و عمل كردن به مثابه مختراعان و مكتشفان. تفكر مخترعانه لزوماً ذاتي نيست. نظام آموزشي با اصطلاح محتوا و رويّه‌هاي آموزشي خود مي‌تواند اين قابليت را كم و بيش در دانشجويان پرورش دهد. تفكر مختراعانه، تفكر ايجادي و تاسيسي است و سنگ بناي نوآوري و كارآفريني محسوب مي‌شود. آموزش اگر بخواهدپيشدستانه عمل كند، بايد نگاه خود را به عصر اطلاعات و دانايي معطوف كند. آموزش بايد معطوف به تربيت افراد آينده انديش باشد؛ كساني كه باور دارند آينده از هم اكنون با تصميم‌ها و اقدامات سنجيده ما ساخته مي‌شود. روحيه آينده انديشي از طريق تعليم معارف و مهارتهاي آينده پژوهي در مدارس و دانشگاهها ايجاد مي‌شود.