خالدي خداي آتش پيروزي اورارتو ها

Haldi: Urartians’ Triumph Fire Deity

چكيده آتش نزد مردم باستان محترم بود ولي اين پديده نزد اورارتو ها كم تر بررسي شده است. معمولاً اقوام باستاني خدايي با خويشكاري آتش را مي پرستيدند، ولي نزد اورارتوها اين گونه نيست. اين موضوع عجيب به نظر مي رسد، چون اورارتوها در محيطي سردسير مي زيستند و آتش مي بايستي نزد آنان از اهميت خاصي برخوردار بوده باشد. در متون سلطنتي اورارتويي اشاره مستقيمي به اهميت آتش يا وجود خدايي با خويشكاري ويژه آتش به دست نيامده است، ولي با كمي تامل بر تعدادي از آثار اورارتويي مي توان رد پاي خويشكاري خداي آتش را در مهم ترين خداي اورارتوها، خالدي، مشاهده كرد. هدف مقاله حاضر اين است كه با بررسي شواهد، از جمله نقش خالدي بر سپري از محوطه باستاني انزاف و آتش‌دان هاي معبد آيانيس نشان دهد كه آتشي ويژه خالدي روشن مي شد و مي توان آن را «آتش پيروزي» خواند و خالدي را نيز مي توان «خداي آتش» دانست. آتش خالدي همه مشخصات «آتش پيروزي» را اعم از «هميشه سوزي» و «ارتباط با خداي پيروزي» و «روشن نگه داشته شدن آن در معابد» و احتمالاً «اهداي پيشكشي» دارد. واژگان كليدي: آتش پيروزي، آتشدان آيانيس، انزاف عليا، اورارتو ها، خالدي، خداي آتش

Abstract Fire was treated respectfully in antiquity but a few studies have been accomplished in this regard in the case of Urartians. Usually there was a deity with the function of “Fire Deity” among ancient people, but this is not the case for Urartians. This is strange, as Urartians lived in a cold environment and therefore one can safely assume that fire must have had significant importance for them. There is no explicit reference regarding the importance of fire or a specific Fire Deity in Urartian royal inscriptions, but it is possible to trace the function of the Fire Deity in Urartian works with respect to the most important Urartian god ?aldi. This paper is an attempt to study some pieces of evidence, such as a depiction of ?aldi on a shield from the archaeological site Anzaf and fireplaces at the site of Ayanis to show that a fire was lit for ?aldi and this could be called “Triumph Fire”. Also ?aldi, himself, may have been the Fire Deity. His fire had the characteristics of the Triumph Fire such as ever-burning, relation with Triumph God, burning in temples and possibly even in requiring sacrifice and offerings. Keywords: Ayanis fireplaces, ?aldi, Urartians, Fire Deity, Triumph Fire, Upper Anzaf.