طرح نقشه نمايي مفاهيم طبّ سنّتي ايران در ساختار ابراصطلاحنامه و شبكه معنايي «نظام زبان واحد پزشكي (UMLS)»

Traditional Iranian Concepts Mapping in Metathesaurusand Schematic Network of Unified MedicalSystem Language (UMLS)

مقدمه: هدف اين پژوهش ارايهي طرحي براي تعيين جايگاه واژگان و مفاهيم طبّ سنّتي ايران در ساختار زبان مشترك ابراصطلاحنامه و شبكه معنايي نظام زبان واحد پزشكي (Unified Medical Language System = UMLS) و تبيين جايگاه و سهم واژگان طبّ سنّتي ايراني در واژگان و مفاهيم دانش جهاني پزشكي بود. روش بررسي: اين طرح پژوهش سه بخش است: در بخش الف، نظام زبان واحد پزشكي جهت شناسايي ساختار كلي آن و شناسايي دقيق خلاهاي آن در مورد مفاهيم طبّ سنّتي ايران، تحليل ميشود. در بخش ب، متون و منابع اطلاعاتي مربوط به مفاهيم طبّ سنّتي ايران مطالعه؛ و نمونههايي از مفاهيم كلي شامل: «بيماري صرع»، «نشانهي رنگ ادرار» و «داروي مفرده سنبل الطيب» با زير شاخههاي آنها استخراج ميشود. در بخش ج، نمونه مفاهيم استخراج شده از ميان مفاهيم پزشكي رايج (غربي) ترسيم شده در ساختار نظام زبان واحد پزشكي- در خلاهاي مربوط به مفاهيم طبّ سنّتي ايران، درون ساختار ابراصطلاحنامه و شبكه معنايي اين نظام، گنجانده ميشود. يافتهها: پيش نموني از ساختار كلان طبّ سنّتي ايراني كه جايگاه آن در زبان پزشكي واحد ترسيم شده است با چگونگي تبادلات مفهومي طبّ سنّتي ايراني با نظام زبان پزشكي واحد ارايه شد. نتيجهگيري: دامنهي فعلي يو ام ال اس تعداد قابل قبولي از مفاهيم مرتبط با طبّ سنّتي ايران را پوشش داده است. ولي جايگاه و دامنهي كامل و رسمي از دانش طبّ سنّتي ايران ارايه نميكند. اين پژوهش، موفق به تحليل ردههاي كلان طبّ سنّتي ايراني شده، و شيوهي برقراري تبادلات مفهومي را بين طبّ سنّتي ايراني با طب امروزه جهاني، تحليل كرده است.

Introduction: This research was aimed to analyze mapping scheme of Traditional Iranian Medicine (TIM) with structure of common language of meta- thesaurus and Semantic network Unified Medical System Language (UMLS). The domain, location and relation of TIM in the UMLS is designed, and recitation of location and proportion of the TIM’s concepts are provided. Methods: This is a triphasic research: A) System analysis, B) Documentary Analysis, and C) System designing method. In A phase, the structure of UMLS and TIM are studied and UMLS structure is searched for the ideal location of TIM. In B phase, literature and resources of TIM analyzed, then three examples: “Urine color” sign, “Epilepsy” disease, and “valerian” herbal drug, with whole of their branches, was extracted from among of total category of TIM science are prepared. Finally in C phase, the B phase examples are mapped with the UMLS concepts. In this case, conceptual and semantically relations analyzed and some new semantically relation are proposed. Results: Output of this research is a prototype of TIM structure and its semantically relation with UMLS concepts in the Unified Medical Language System. Conclusion: Although the current domain of UMLS has been covered suitable number of TIM’s concepts, but UMLS cannot reflex complete and formal structure from TIM’s knowledge. The hierarchical structure of TIM is designed the based on international models,and the location of TIM science in UMLS structure and conceptual relation between TIM concepts and UMLS concepts are proposed for the first time.