بررسي كنش‌هاي كلامي تعزيه‌نامه و نمود آن در اجرا

Speech Acts in Taʹʹziye and Their Realizations in Performance

بررسي كنش‌هاي كلامي تعزيه‌نامه و نمود آن در اجرا فرهاد ساساني زيرك محجوب تاريخ دريافت: 19/11/89 تاريخ تصويب: 10/2/91 چكيده يكي از اركان اصلي نمايش، كنش و حركت است. در اين ميان، زبان نيز در متن چند‏شيوه يا چند‏لايه نمايش، نقشي خاص دارد؛ اما از جهاتي مي‌تواند متناظر با بدن و ديگر عوامل حركت‌آفرين و كنشگر كنشگري كند و نمايانگر حركت باشد. اين مسيله به‏خوبي در نظريه كنش كلامي مطرح شده و در مطالعات گفتماني زبان بسط يافته است؛ بر اين اساس، زبان صرفاً نشان‌دهنده صدق يا كذب گفته‌اي نيست؛ بلكه خود مي‌تواند عملي را انجام دهد. اين مسيله به‏ويژه در‏حوزه نمايش، اهميتي خاص دارد و در نمايش‌هاي كمينه‌اي همچون تعزيه- كه از عناصر و حركت بدني، به‌نسبتي اندك برخوردار است- زبان، بسياري از كنش‌ها و حركت‌ها را بيان مي‏كند. بر اين اساس، در مقاله حاضر كوشيده‏ايم تا بر‏پايه نظريه كنش كلامي، كنش‌هايي را كه از‏طريق زبان و در متن نوشتاري مجلس شهادت امام حسين (ع) انجام گرفته است، بررسي كنيم و در‏نهايت، با مقايسه اين كنش‌ها با حركت‌هاي متناظرشان به اين پرسش پاسخ دهيم كه آيا عناصر كلامي موجود در متن نوشتاري، تمام و كمال در متن اجرايي تعزيه، در حركت نمود دارند يا خير. مقايسه نمود كنش‌هاي كلامي در تعزيه به‏عنوان نمايشي اقراري- اعترافي، روايت‌گونه و آييني- نيايشي نشان مي‌دهد كه در ارايه اين عناصر، كلام بيشتر از حركت نقش دارد. واژه‌هاي كليدي: كنش كلامي، كنش در‏گفته، كنش با‏گفته، فعل كنشي صريح، تعزيه.

Speech Acts in Taʹziye & Their Realizations in Performance F. Sasani Z. Mahjoub Received: 2011.02.08 Accepted: 2012.04.29 Abstract Act and movement may be regarded as fundamentals of plays. Here, language has its specific role in the multimodal or multilayered text of a play. In other respects, it, however, could be considered to be substituted by body and other elements of movement and act. This idea is clearly developed in speech act theory, and discourse studies on language. Thus, language is not merely representative of the truth and falseness of a speech, as it may itself entrust acts. This is especially significant in plays, significantly in minimal plays such as taʹziye, which has relatively few body movements. In this kind of play, language represents many movements and acts. Based on speech act theory, this paper, therefore, attempts to study acts made through language in the majles (episode) of the martyrdom of Imam Hossein (as). Finally, it compares these acts with their substituted movements so that it may determine how far verbal elements of the written text are represented in the performance. This comparison shows that in taʹziye as a confessionary, narrative and ceremonial play, verbal act is found more frequently than any other act. Keywords: verbal act, illocutionary act, perlocutionary act, direct performative verb, taʹziye.